190509 START Abrüstungsverhandlungen

Rusya ile ABD arasındaki, nükleer silahların azaltılmasını öngören yeni bir anlaşmayla ilgili görüşmelere başladı. Moskova’da bir araya gelen Rus ve ABD’li müzakereciler, 1991 yılında imzalanan ve süresi Aralık ayında dolacak olan Stratejik Silahları Sınırlandırma Anlaşması'nın (START1) yerini alacak yeni bir anlaşma taslağı üzerinde çalışacak.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 6-8 Temmuz tarihlerinde yapılacak ABD Başkanı Barack Obama ile Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev arasındaki zirveye kadar somut öneriler üzerinde anlaşma sağlanması gerektiğini söylemişti.

Ancak uzmanlar, ABD'nin Doğu Avrupa'da kurmayı planladığı "füze savunma sistemi" ve iki ülke arasındaki diğer sorunlar yüzünden yeni bir START anlaşmaya varmanın kolay olmayabileceğine dikkat çekiyor.

Anlaşmazlık noktaları

Rusya ve ABD, nükleer silahların azaltılması konusunda aynı görüşü paylaşıyor. Ancak fikir ayrılığına yol açan konu, hangi silahların imha edileceği. Rus ekonomi uzmanı Vladislav Belov devasa boyuttaki silah depolarının bakımının çok masraflı olduğunu vurguluyor:

“Rusya konunun, siyasi ve ekonomik açılardan ele alınmasını istiyor. Umarım Rus müzakereci, silahlanma yarışının Rusya için tahammül edilemez olduğunu çok iyi anlıyordur. Rusya'nın silahlanma yarışından kaçınmak zorunda olduğunu da.“

Bu noktada her iki taraf da uzlaşmaya niyetli. Ama ayrıntılara gelince iş değişiyor. Sadece savaş başlıklarının azaltılması mı tartışılacak? Üst sınır sadece füzelere takılı savaş başlıkları için mi geçerli olacak yoksa her iki ülkenin depoladığı savaş başlıkları da anlaşmaya dâhil edilecek mi? Sadece nükleer silahlarla mı yetinilecek yoksa konvansiyonel silahlar da hesaba katılacak mı?

Rusya’nın talepleri

Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, pek çok kez START 1 Anlaşması’ndan daha kapsamlı bir silahsızlanma anlaşması istediğini dile getirdi. Bu yılın sonunda süresi dolacak olan anlaşma, Rusya ve ABD’nin nükleer savaş başlıklarının sayısını 6 bin, nükleer başlık taşıyıcıların sayısını da bin 600’le sınırlıyor.

Medvedev, Aralık ayı başında Helsinki’de yaptığı açıklamada şunları söylemişti:

“START-1’in yerini alacak olan anlaşma sadece savaş başlıklarının sayısını değil aynı zamanda taşıyıcı füze sayısını da sınırlandırmalı. Bununla kıtalararası balistik füzeleri, denizaltılara yerleştirilen füzeleri ve savaş başlığı taşımaya elverişli bombaları kastediyorum.“

ABD’den taşıyıcı sistemlerin azaltılmasına ilişkin gelen sinyaller olumluydu. Washington önce sadece nükleer savaş başlıklarının pazarlığını yapmak istiyordu.

Füze kalkanı koşulu

Rus tarafı için ise özellikle iki konu önemli: Konvansiyonel stratejik silahlara üst sınır getirilmesi ve Polonya ve Çek Cumhuriyeti’ne kurulması planlanan Amerikan füze savunma sisteminden vazgeçilmesi. Bu konunun görüşmelerin zorlu geçmesine yol açacağı tahmin ediliyor. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, füze kalkanının müzakere dışı bırakılamayacağını söylemişti:

“Bu anlaşmayla küresel güvenlik çıkarlarının yani Rusya’nın güvenliğinin de göz önünde bulundurulması gerekiyor. Füze savunma sistemiyle ilgili bir çözüm bulmamız gerekiyor.“

Zaman hızla geçiyor. ABD Başkanı Barack Obama ve Rusya Devlet Başkanı Medvedev Temmuz ayı başlarında ilk taslakları tartışmak istiyorlar. Yılsonunda da yeni silahsızlanma anlaşmasını imzalayıp nükleer silah bulunduran diğer ülkelere örnek olmayı hedefliyorlar.

Christina Nagel / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Ahmet Günaltay