Hayata dönen çocuklar...

Deprem dalgaları Malezya sahiline ulaştığında Muhammed Fikri 13 yaşındaki ablasıyla kıyıya bir km. uzaklıktaki evlerinin bahçesinde oynuyordu. Uğultunun geldiği yere baktığında karşısında kapkara sudan bir duvar buldu. Annesi Rahibe çamurdan koyulaşmış, hindistan cevizi ağacı yüksekliğindeki su kütlesinin bir anda çevrelerinde ne varsa silip süpürüdüğünü anlatıyor.

Dalgalar Muhammed’in ablasını komşuların balkonuna savurmuş. Rahibe hanım korkuyla bir direğe sarılırken kabararak akan sular Muhammed’i alıp götürmüş. Bir akrabaları canı pahasına çamur rengindeki suya dalıp, tesadüfen eline gelen Muhammed’i çekmiş çıkarmış. “Kollarımdaki çocuk sanki çamurdandı. Ağzı ve burnu bile çamur doluydu” diyor. Küçük Muhammed hastanede hayata döndü. Ama iştahsız. Yemek yemiyor, konuşmuyor. Sorulara zor cevap veriyor.

Eşref de kurtarıldı

Küçük Muhammed’in yanında yatan Muhammed Eşref de, ailesiyle piknik yaptığı sahilde nereden geldiği belli olmayan deprem dalgalarının gazabına uğramıştı. Önce ufukta bembeyaz köpükten bir çizgi belirmişti. Hayranlıkla seyrettikleri bu çizgi birden dev dalgalar halinde kumsaldakileri yutarcasına karaya vurmuştu.

Deniz çekildiğinde küçük Eşref sırtüstü kumların üzerinde yatıyordu. Babası hayret içinde, “Boğulma tehlikesi geçiren çocukların nasıl kurtarılacağını bilmiyordum, ama nasıl olduysa doğrusunu yapmışım, Allah Eşrefi bize bağışladı” diyor. Annesi Hatiye, “Bir daha sahilde piknik yapmak mı, asla” derken sinirden zangır zangır titriyor. Eşref, bu konuşma sırasında elleriyle yüzünü kapatıyor. Annesi bu kabusun hiç geçmeyeceğini biliyor.

İlkel yöntemler hayat kurtardı

Asya ülkeleri depremden önce afet tecrübesi topladıklarından çoğu kıyı bölgesinde halk büyük tehlikelerden korunma yöntemleri geliştirmiş. Hindistan’dan Filipinler’e kadar bütün sahil boyunca ilkel, ama etkili çozümler bulunmuş. Kimi yerde sırıklar üzerinde çardak kuran Asyalılar kimi yerde de tayfunların yol açtığı dev dalgaları frenleyebilmek için kıyılarda mangrov ormanları yetiştiriyor yada eski kamyon lastikleriyle evlerini tahkim ediyorlar.

Deprem dalgaları Hindistan’ın Tamil Nadu eyaleti kıyılarına vurduğunda ilkel bentler bütün bir köy halkının hayatını kurtardı. Kıyıya paralel bir km. uzunluğundaki kayalık dalgakıran deprem dalgalarını da frenledi ve sahil şeridindeki köylerde can ve mal kaybı olmadı.

Bangledeş ve Vietnam’da alınan önlemler

Komşu Bangladeş deprem dalgalarını ucuz atlatan bölge ülkeleri arasında. 1991 yılında 138 bin can alan fırtınadan sonra kıyıda yüksek sütunlar üzerine kurulu 2 bin sığınak inşa edilmiş. 33 bin gönüllü sivil savunma uzmanının koordineli çalışması sayesinde 1997 yılındaki tayfunda 600 bin kişi bu sığınaklara yerleştirilmiş ve can kaybı asgariye indirilmiş.

Vietnam’da da “sellerle yaşamayı öğrenme” projesi çerçevesinde mekong deltası daha güvenli hale getirilmiş. Barajlar, bentler ve geliştirilmiş kanal projelerine ilaveten sel barınakları ve tahliye merkezleri kurulmuş. Tayland, Hindistan ve Filipinler’de, suda yaşayabilen bir ağaç türü olan mangrovlar doğal bir bariyer olarak kullanılıyor ve bu esnek ağaç örtüsü dalgaların şiddetini kırıyor. En fakir kıyı sakinleri de çatıya yerleştirdikleri ağır kamyon ve traktör lastiklerini yere çakılmış kancalara tutturarak evlerinin fırtınada uçup gitmesini önlüyorlar.