Güneşteki patlamalar hayatı felç edebilir

Amerikan Ulusal Meteoroloji Servisi, bugünlerde uydu üzerinden yönlendirilen cep telefonu ve benzeri mobil iletişim araçlarının arızalanabileceği yönünde uyarıda bulundu. Bununla da kalmadı; atmosferde meydana gelebilecek jeomanyetik fırtınalar nedeniyle başka elektronik araç ve gereçlerin elektrik devrelerinde arızalar çıkabileceğine dikkat çekti. Atmosferdeki bu olağanüstü hareketlilik yüzünden bazı uçuş seferlerinin bile farklı rotalara yönlendirilebileceği ileri sürülüyor.

Amerikan Ulusal Meteoroloji Servisi’nin yaptığı uyarının temelini, Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’nın geçtiğimiz salı günü uzayda gözlemlediği, güneşteki “dramatik” patlamalar oluşturuyor.

Dünyaya isabet eder mi?

Federal Alman Ordusu’nun Jeoenformasyon Dairesi’nden Dr. Klaus Börger, bu durumu şöyle açıklıyor:

“Bu sözü edilen şeyler, elektronlar ve protonlardır. Bu maddelerden oluşan bir bulut, güneşten kopmuş, yeryüzüne doğru ilerlemekte. Bunun arızalara sebebiyet vermesi muhtemel; ama tabii bu bulut tam olarak dünyaya isabet eder mi, yoksa sadece ufak bir bölümüne teğet mi geçer, bunu öngörmemiz şu aşamada mümkün değil.”

Güneş fırtınaları uyduları etkiliyor

Güneş, yaklaşık 800 bin kilometrelik bir çapa sahip. Güneş içerisinde birkaç milyon derece sıcaklık mevcut. Bu ısı, saniyede milyon tonluk hidrojenin helyum gazına dönüşmesi sonucunda, nükleer kaynaşmalarla ortaya çıkıyor. Bu nükleer füzyonlar da işte uzayda gözlenilen bu patlamalara sebep oluyor.

“Güneş fırtınaları” adı verilen bu patlamalar ise merkezî altyapı tesisleri için tehlike anlamına geliyor, zira bunlar büyük ölçüde uydulara bağımlılar. Uyduların etrafındaki elektromanyetik alanlar da değişimlere karşı oldukça hassaslar. Özellikle uydular tarafından yönlendirilen GPS navigasyon sistemleri, güneşin bu hareketliliğinden etkilenmeye oldukça müsait. Çünkü uydular yaklaşık 20 bin kilometre yükseklikten yeryüzüne sinyaller yolluyor. Yer ölçümü uzmanı Dr. Klaus Börger, bu sinyallerin bin ila 50 kilometre arasındaki yükseklikte iyonosfere geçtiğini söylüyor ve şunları ekliyor:

“İyonosfer, GPS sinyallerinin sevk edilmesinde iyonosfere özgü bir ışın kırılmasına sebep oluyor. Yani, sinyallerin yönüne, her şeyden önce de hızına etkide bulunmuş oluyor.”

GPS devreden çıkabilir

Dr. Klaus Börger, sinyalin ilerleme hızı ışın hızı ile çarpıldığında, sinyali alan kişi ile uydu arasındaki mesafenin, yani gerçek olmayan uzaklığın ortaya çıktığını söylüyor:

“Ama eğer bu mesafeler hatalıysa, o zaman pozisyon da yanlış demektir. Bu ise, iyonosfer içindeki elektron sayısına bağlı olarak dramatik sapmalar, hatta GPS’in devreden çıkması anlamına gelir.”

Ne var ki nispeten daha eski ve daha dayanıklı elektro teknolojilerinin de güneş ışınlarından etkilenebileceğine dikkat çekiliyor. Nitekim 1973 yılında, internet ve uydu navigasyon sistemlerinin olmadığı bir dönemde meydana gelen bir güneş patlaması, Kanada’ya bağlı Quebec’te elektrik şebekesinin devre dışı kalmasına ve altı milyon insanın karanlığa gömülmesine neden olmuştu. Güneşten kopup gelen parçalar, yeryüzünün manyetik alanını deforme etmiş, bunun sonucunda elektrik şebekelerinde arızalar baş göstermişti.

En güçlü güneş fırtınasının 1859 yılında meydana geldiği tarihe geçmiş durumda. Uzmanlar, bu tür bir “süper patlama”nın tekerrür etmesi durumunda, bunun, yeryüzünün büyük bölümlerindeki altyapıyı birkaç dakika içinde felce uğratabileceğine işaret ediyorlar.

© Deutsche Welle Türkçe

Fabian Schmidt / Çeviren: Çelik Akpınar

Editör: Murat Çelikkafa