Cenevre'de İran - AB görüşmeleri
25 Mayıs 2005
Almanya Dışişleri Bakanı Joschka Fischer, İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw ve Fransa Michel Barnier, İran ile mutabakata varmanın çok zor olduğunun farkındalar. Almanya, İngiltere ve Fransa’nın dışişleri bakanları, Cenevre görüşmelerinin İran’ın nükleer geliştirme programında ısrar etmesi yüzünden patlak veren gerginliği sona erdirmek için belki de son fırsat olduğunu ifade ediyorlar.
AB, aylardır nükleer silahlanmadan vazgeçmesi için İran’ı ikna etmeye çalışıyor. Ama görüşmelerde arpa boyu kadar yol almak mümkün olmadı. Oysa altı ay önce diyalog büyük umutlarla başlamıştı. ABD’nin İran’a askeri müdahale tehdidinde bulunması üzerine, Irak’a benzer bir durumla karşılaşmaktan endişe eden AB, İran’ı görüşmelerle ikna yolunu denemeye başladı.
Diyalog ajandası
Almanya Dışişleri Bakanı, İngiliz ve Fransız meslektaşlarıyla birlikte bir diyalog ajandası hazırladı. Buna göre İran, nükleer geliştirme programından askeri amaçla yararlanmayacağını taahhüt edecek, karşılığında da AB’nin ekonomik yardımlarından ve ticari kolaylıklardan yararlandırılacaktı. Ama İran’ın gizli nükleer programını sürdürdüğü kuşkusunu dağıtmak mümkün olmadı.
Kasım ayında imzalanan bir anlaşmayla İran, nükleer yakıt zenginleştirme programını durdurmayı kabul etti. Uranyum programından vazgeçilmesi İran’ın nükleer çalışmalarına barışçı nitelik kazandıracaktı. Ama Tahran yönetimi anlaşmayı farklı yorumladı ve sonunda nükleer yakıt programını yeniden başlatmakta karar kıldı.
Kördüğümün çözülmesi beklenmiyor
Cenevre görüşmelerinde kördüğümün çözülebileceğine ihtimal verilmiyor. Uzlaşmazlık durumunda batılı devletlere konuyu BM Güvenlik Konseyi’ne havale etmekten başka çare kalmayacak. Zaten ABD çoktandır İran’a ağır yaptırımlar uygulanmasını talep ediyor. Bu durumda AB’nin diplomatik arabuluculuk girişimi de başarısızlığa uğramış olacak.
Ancak dışişleri bakanlarının İran’daki devlet başkanlığı seçimine kadar zaman kazanmaları ve seçim tansiyonunun düşmesinden sonra İran ile uzlaşma yollarını yeniden aramaya başlamaları da mümkün.