Brezilya'da din-siyaset tartışması

Protestan milletvekili Marco Feliciano’nun Mart ayı başında Brezilya Parlamentosu’nun İnsan Hakları Komisyonu Başkanlığı’na seçilmesiyle kamuoyunda tartışma başladı. “Catedral do Avivamento” adlı uyanış kilisesisin de lideri ve vaizi olan milletvekili Feliciano, eşcinsellerin Brezilya’da “kutsal aile anlayışını tahrip ettikleri” suçlamasında bulunmuştu. Feliciano, Brezilya Anayasa Mahkemesi’ni de kürtaj konusundaki son kararında “Tanrı’ya hakaret ettiği” gerekçesiyle eleştirmişti.

Sık sık ayrımcı ve ırkçı sözleriyle gündeme gelen, kadınları da aşağılayan Brezilyalı milletvekillinin sözleri büyük tartışma yarattı. Öyle ki, ülke içinde ve dışında, hatta Berlin’deki ünlü Brandenburg Kapısı önünde yapılan gösterilerde, Brezilya Parlamentosu İnsan Hakları Komisyonu başkanı Marco Feliciano istifaya davet edildi. Brezilya hükümeti ise milletvekilinin büyük tepki çeken açıklamalarına mesafeli yaklaşmaya devam ediyor.

Gözlemcilere göre, tüm tartışmaların arka planında, Brezilya’da dinî grupların siyasette artan etkisi ve bundan duyulan rahatsızlık yatıyor. Din adamlarının gün geçtikçe daha fazla siyasî güç kazanmasının tek sebebi ise milyonlarca inançlı insanın kendi Hıristiyan milletvekillerine oy vermeleri ya da Hz. İsa’nın öğretilerine dayanan teokratik bir sistem arzu etmeleri değil.

Kiliseler arası rekabet

Rio de Janeiro’daki Dinî Araştırmalar Enstitüsü’nün (Iser) Alman Heinrich Böll Vakfı ile işbirliği içinde hazırladığı yeni bir araştırma, siyasî güç mücadelesinin, “Özgür Kiliseler” olarak adlandırılan dini gruplar ile Katolik Kilisesi arasındaki rekabetten kaynaklandığını ortaya koyuyor. Geçtiğimiz günlerde yayımlanan “Din ve Politika” adlı bir araştırmayı kaleme alan Christina Vital şunları söylüyor: “Rekabet, dinsel alanının sınırlarını aşarak siyasete yöneldi, çünkü siyasi iktidar, kamusal alanda varlık gösterilmesine olanak sağlıyor.”

Özgür Kiliseler, sadece milyonlarca dindar için ayin düzenlemekle yetinmiyor. Devletten, kamu alanında Katolik Kilisesi’ne tanınan hakların tümünü kendilerine de vermesini talep ediyorlar. Bunlar arasında kamu okullarında din dersi vermek, cezaevlerinde tutuklulara dinî hizmetler sunabilmek, inanç gruplarının hastaneler ve okullar açabilmesi de bulunuyor.

Katolik Kilisesi hâlâ hâkim pozisyonda

Brezilya’da demokratik sistem içerisinde dinî cemaatler arasındaki rekabette, geçmişte Portekizli sömürgecilerin adeta “devlet dini” statüsüne çıkarttıkları Katolik Kilisesi, diğer dinî cemaatlere kıyasla hâlâ hâkim pozisyonda. Sao Paulo’daki Katolik Üniversitesi’nde ders veren Alman din bilimci Frank Usarski, Katolik Kilisesi’nin bu konumuna biraz daha açıklık getiriyor: “Aslında anayasaya aykırı olmasına rağmen okullarda din derslerinde Katolik Kilisesi geleneksel hakim pozisyonunu korumaya devam ediyor. Bu soru işaretleri yaratan bir durum. Şimdilerde birçok farklı dini cemaat bu durumu değiştirmek istiyor, kendilerine okullarda bu hakkın tanınmasını istiyorlar.”

Brezilya’nın anayasasına göre devlet ve din işleri ayrı. Brezilya toplumu bununla birlikte dine büyük önem veriyor. Yaklaşık 200 milyonluk nüfusun neredeyse yüzde 90’ı Hıristiyan. Halkın yüzde 89’u, dini yaşamlarındaki en önemli konulardan biri olarak görüyor. Kendilerine soru yöneltilen Brezilyalıların yüzde 50’si, düzenli olarak dinî ayinlere katıldığını belirtiyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Astrid Prange De Oliveira /Çelik Akpınar
Editör: Ayhan Şimşek