Arap Birliği'nde anlaşmazlık

Zirveye evsahipliği yapmaya hazırlanan Tunus’un Dışişleri Bakanı Hatim bin Salim, toplantının ertelendiğini ”Tunus, son olaylarla tırmanan Filistin ikilemi ve Arap milletinin içinde bulunduğu kritik durum gözönüne alındığında büyük umutlar bağlanan bu zirvenin ertelenmesinden derin üzüntü duymaktadır” sözleriyle duyurdu.

Hamas lideri Şeyh Ahmed Yasin’in İsrail operasyonunda öldürülmesinin ardından Arap Birliği zirvesinden ne tür mesajlar çıkacağı merakla bekleniyordu. Zirvede tüm bölgeyi ilgilendiren acil sorulara ortak yanıtlar bulunması ve ortak tutum belirlenmesi hedefleniyordu. Irak’taki durum, Filistinliler ile İsrail arasında tırmanan gerilim ve herşeyden önce Arap ülkelerinin demokratikleşmesi ve reformlar gündemdeydi.

Zirvede Arap dünyasında reformların yanısıra Suudi Arabistan Veliaht Prensi Abdullah’ın iki yıl önceki Beyrut zirvesinde İsrail’e yaptığı barış çağrısını yinelemesi planlanıyordu. Abdullah’ın önerisi, İsrail’in 1967 yılında işgal ettiği Arap topraklarından çekilmesi, Kudüs’ün statüsü ve Filistinli mültecilerin durumunun açıklığa kavuşturulması karşılığında diplomatik olarak tanınmasını içeriyordu.

ABD’nin büyük Ortadoğu projesi

Cezayir ve Katar dışında tüm üyeler, ABD’nin büyük Ortadoğu projesi çerçevesinde talep ettiği siyasi ve toplumsal dönüşüme karşı ciddi çekincelere sahip. Arap Birliği Genel Sekreteri Amr Musa ise erteleme kararının Birlik’i siyasi açıdan tehdit ettiğini ve 22 üyeli Birlik’in ortak hareket etme becerisinin tehlikede olduğunu belirtti.

Musa, Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek’e, Birlik’i içinde bulunduğu siyasi çıkmazdan kurtaracak bir formül bulması çağrısında bulundu. Ancak Mısır’ın, ABD’nin Arap ülkelerini reformlarla yeniden biçimlendirme planlarına şimdiye kadar mesafeli yaklaştığı, bu tutumun Amerika’nın Arap dünyasındaki ikinci önemli müttefiği Suudi Arabistan için de geçerli olduğu görülüyor. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Suud el Faysal ABD’nin planlarıyla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:

”Arap dünyasında reformlara ihtiyacımız olduğu gerçek. Ancak tarihteki örnekler, değişimin dışarıdan dayattırılamayacağını kanıtlıyor. Batı tarihi deneyimlerini, tamamen farklı bir yapıya sahip olan İslam dünyasına tatbik etmeye kalkarsa, bu dışarıdan dayatma olur.”

Zirvenin yeniden toplanması mümkün

Ertelenen zirvenin yeniden toplanması ve toplantının Mısır’da gerçekleşmesi mümkün. Gerekli reformların kapsamı ve hızı konusundaki derin görüş ayrılıkları gözönüne alındığında Arap Birliği içinde kısa süre içinde ortak bir pozisyona ulaşılabilmesi beklenmiyor.