1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

TÜR 3107 Geheimdienste Kontrolle

1 Ağustos 2009

Federal Almanya Anayasa Mahkemesi, bir hafta içinde ikinci kez, istihbarat teşkilatları üzerinde Federal Meclis'in denetim yetkisini güçlendiren bir karara imza attı.

https://p.dw.com/p/J1Yn
Fotoğraf: AP

Milletvekillerinin başvurusunu karara bağlayan mahkeme, istihbarat faaliyetlerine ilişkin soru önergelerinin Federal Hükümet tarafından keyfî olarak yanıtsız bırakılamayacağına hükmetti.

Spion vor Brandenburger Tor Symbolbild

Almanya'da Birlik 90/Yeşiller Partisi Federal Meclis Grubu ve dört milletvekili 2006 yılının yaz aylarında bir soru önergesi verdi. Hükümetten, “Federal Meclis milletvekilleri, Federal Dış İstihbarat Teşkilatı (BND) veya eyalet istihbarat teşkilatları tarafından izleniyor mu?” sorusuna yanıt verilmesi istendi.

Hükümet ise bilgi vermeyi reddetti ve istihbarat birimlerinin çalışma usulü, stratejisi ve bilgisi hakkında ancak bu amaç için öngörülen parlamenter denetim komisyonlarıyla meclisin en yaşlı üyelerinden oluşan "âkil adamlar komisyonuna" bilgi verilebileceği gerekçesini öne sürdü. Hükümet aksi takdirde istihbarat faaliyetlerinin tehlikeye sokulacağını savundu.

Soru önergesi sahipleri bu gerekçeye itiraz ederek Karlsruhe merkezli Federal Anayasa Mahkemesi'ne başvurdular. Baş gösteren bu "kurumlar arası yetki çatışmasında" milletvekilleri, haklarının ihlal edildiğinin tespit ve teyit edilmesini istedi.

Yüksek Mahkeme'den kritik karar

Karlsruhe Urteil zu AWACS Flügen über Türkei 2003
Fotoğraf: picture-alliance/ dpa

Anayasa Mahkemesi kapsamlı değerlendirmelerinin ardından milletvekillerinin haklı olduklarına hükmetti. Mahkeme, milletvekillerinin istihbarat birimleri tarafından izlenmesinin bağımsızlığa ve ilgililerin siyasi iradenin oluşumuna katkı sağlamalarına büyük tehlike oluşturduğunu ifade etti.

Yeşiller Partisi Adalet Politikası Sözcüsü ve Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvurunun altında imzası bulunan politikacılardan Jerzy Montag kararı memnuniyetle karşıladıklarını duyurdu:

"Bu karar, tüm parlamento, Federal Meclis ve tek tek her milletvekili için çok büyük bir anlam taşıyor. Her bir milletvekilinin, Federal Hükümet'e soru sorma ve gayet tabi ki somut ve doğru yanıtı almak gibi bir anayasal hakkı var. Bu bizim parlamenterlik görevimizin büyük bir bölümünü oluşturuyor. Ve şimdi, hükümetin baştan savma yanıtlarına nokta konuldu.”

Hükümete sorumluluk uyarısı

Jerzy Montag
Jerzy MontagFotoğraf: picture-alliance/dpa

Anayasa Mahkemesi'nin gerekçeli kararında, hükümetin bu tür soruların baştan önünü kesemeyeceği ve sorulara Federal Meclis’in ilgili komisyonunda yanıt verildiğini söylemekle de yetinilemeyeceği vurgulandı. Yeşiller Partisi milletvekili Montag, bunun büyük önem taşıdığına dikkat çekti:

"Bugüne kadar hep, ‘bu tür sorulara sadece istihbarat birimlerini denetleyen komisyonda yanıt veriyoruz’ yanıtını duyardık. Ben milletvekili Jerzy Montag olarak bu komisyonun bir üyesi değilim ve bu sorulara verilen yanıtları duyma imkânım yok.”

Araştırma komisyonun, denetim sürecinde bir araç niteliğinde olduğuna işaret eden Anayasa Mahkemesi, bunun milletvekillerinin bilgi edinme hakkını ortadan kaldırmadığına vurgu yaptı. Mahkeme ayrıca, araştırma komisyonu ya da âkil adamlar komisyonunun bilgi edinme hakkına tek başlarına sahip çıkamayacaklarının da altını çizdi.
Jerzy Montag, hükümetin bilgi vermemek için taktik uygulamaya devam edeceğine inandığını söylerken şimdi daha inandırıcı bir bahane bulmak için çabalaması gerektiğini de sözlerine ekledi.

Meclisi güçlendiren kararlar

Bundestag p178
Fotoğraf: dpa

Geçtiğimiz hafta Federal Meclis’i, hükümet karşısında güçlendiren bir diğer kararın altına imza atan Anayasa Mahkemesi, Temmuz ayında da Lizbon Antlaşması hakkındaki başvuruyla ilgili olarak benzer bir adım atarak milletvekillerinin elini güçlendiren bir karar açıklamıştı.

Jerzy Montag, son dönemde Anayasa Mahkemesi’nin yürütmeyle yasama arasındaki dengeleri yeniden tanımlayan nitelikteki kararları konusunda şunları kaydetti.

"Yürütmenin güçlendiği, yasamanınsa güç kaybettiği bir gelişme süreci var. Yurttaşların parlamenter rejimden soğumadıkları canlı bir demokraside, bu gelişme tersine çevrilmeli. Demokratik devletin merkezinde Federal Meclis ve milletvekilleri yer alır.”


Daphne Grathwohl / Çeviren: Değer Akal

Editör: Murat Çelikkafa