Almanca kursu uyuma yetmiyor

”Benim adım Ayşe Sancar, evliyim, iki çocuğum var, 11 yıl önce Türkiye’den geldim...” Türk-Alman Merkezi adlı derneğin verdiği uyum kursuna katılan Ayşe Sancar, bu cümleleri Almanca olarak söylüyor, hata yapmaktan korkmadan Almanca konuşuyor, Almanca’yı daha da iyi öğrenmek istiyor. Berlin’de Türk ve Arapların yoğun olarak yaşadığı Neukölln semtinde faaliyet gösteren Türk-Alman Merkezi’nin verdiği uyum kurslarına katılanların çoğunu Türk ve Arap göçmenler oluşturuyor. Türk-Alman Merkezi, Almanya’da uyum kursu veren 1300 kuruluştan biri. Kurslar, merkezi Nürnberg’de bulunan Federal Göç ve Mülteciler Dairesi tarafında koordine ediliyor. Ülkede yaklaşık 16 bin uyum kursunda Almanca’nın yanı sıra ülkenin tarihi, siyasi ve toplumsal yapısına ilişkin temel bilgiler öğretiliyor.

Uyum kurslarının hedefi

2006 yılından bu yana uyum kursları veren Türk-Alman Merkezi Yöneticisi Ayla Ertürk, kursun hedefinin, göçmenlerin Alman toplumuna katılımını sağlamak olduğunu söylüyor. ”600 saatlik kurslarda Almanya’da veya Berlin’de yaşıyoruz, Berlin’de kendi kendilerini idare etmeleri gerekiyor. Bu kursu bitirince doktora gidebilmeleri, çocuklarının veli toplantılarına gidebilmeleri gerekiyor” diyen Ertürk, ama sürenin yeterli gelmediğini ve kursa katılan göçmenlerin yeterli alt yapısı olmadığı için Almanca öğrenmekte zorlandıklarını belirtiyor.

Almanca’nın katkısı

600 saatlik Almanca kursu yaklaşık 6 ay sürüyor. Kadınlara yönelik uyum kurslarının süresi 900, okuma-yazma öğretilecekse 1200 saate kadar çıkabiliyor. Bunun yanı sıra 45 saatlik kursta da, Almanya’nın tarihi ve toplumsal yapısı anlatılıyor. 8 yıldan beri Almanya’da yaşayan Hatice Sevin, 900 saatlik kursu daha bitirmeden Almanca öğrenmenin faydalarını görmeye başlamış. ”Artık çocuk doktorlarına kendim gidebiliyorum. Önceden yanımda birileriyle gidebiliyordum. Ama şimdi kendim gidebiliyorum” diyen Sevin, ”iyi öğrenirsem Almanca’yı biliyorum ki, çocuklarıma da çok yardımım olacak, onlar da öğrenebilecekler. Mesela onların ödevlerine yardım edebileceğim” sözleriyle Almanca’yı çok iyi öğrenmek istediğini anlatıyor.

Kimin kursa katılması zorunlu

Aile birleşimi yoluyla Almanya’ya gelen 28 yaşındaki Sevin’in uyum kursuna katılması gerektiğine yabancılar dairesi karar vermiş. 2005 yılında Göç Yasası’nda yapılan düzenlemeye göre Almanca bilmeyenler ve sosyal yardımla geçinenler ile aile birleşimi yoluyla Almanya’ya yeni gelen göçmenler uyum kurslarına katılmakla yükümlü bulunuyor. Almanca bildiğini kanıtlayanlar ise bu kurstan muaf tutuluyor. Kimlerin bu kursa katılması gerektiğine ilgili yabancılar dairesinin yanı sıra iş ve işçi bulma merkezleri karar veriyor.

Almanca bilmeyen herkes kursa

36 yıldır Almanya’da yaşayan Sultan Bayram’ı ise iş ve işçi bulma merkezi bu kursa göndermiş. Bayram, “keşke Almanya’ya ilk geldiğimde böyle kurslar olsaydı, belki o zaman ben de giderdim” diyor. Şimdi hasta olmasına rağmen kursa katılmak zorunda kalan Bayram, yaptığı hatayı geç anlamış. ”Bir de merak meselesi. Ben dedim ki, kendi dilimi düzgün konuşabileyim, yeter, Almanca niye öğreneceğim ki? Ama çok yanlış bir şey. Şimdi kursa geliyorum. Anlıyorum ama konuşamıyorum. Bu da beni çok üzüyor.” 56 yaşındaki Bayram, kursu bitirdiği zaman ”evde oturmaya devam edeceğim, artık benden geçmiş” diyor.

”Meslek eğitimi de verilsin”

Ama 15 yıldır Almanya’da yaşayan 33 yaşındaki Sakine Subaşı farklı düşünüyor. Subaşı, ”biz kursumuz bittikten sonra evde kalmak istemiyoruz. Bize başka şanslar da tanısınlar istiyoruz. Mesela meslek üzerine kurslara gidebiliriz yani” diyor. Uyum kursuna katılan göçmenlerin çoğu, Almanca öğrendikten sonra meslek eğitimine yönelik bir kursa devam etmek istiyor. Kadınlar özellikle kuaförlük, terzilik gibi alanlarda kendilerini geliştirmek istiyor.

Uyum kursuna katılan 140 bin göçmenden 50 bini, kursa gönüllü olarak devam ediyor. Aylık kurs ücreti 200 euroyu kendi cebinden ödüyor.

Uyum kurslarına gitmeye yaptırım

Buna karşın, Almanya’daki göç ve uyum tartışmalarında ”uyum sağlamak istemeyen göçmenlerden” söz ediliyor. İçişleri Bakanı Thomas de Maiziere’in verdiği bilgilere göre Almanya’da yaşayan göçmenlerin yaklaşık yüzde 10 ila 15’i uyum sağlamak istemiyor. Bu nedenle uyum sağlamak istemeyen, yani uyum kurslarına katılmayan göçmenlere yönelik yaptırımların sertleştirilmesi planlanıyor. Buna göre, göçmenlerin kursa gidip, gitmediği daha sıkı bir şekilde denetlenerek, gerekirse sosyal yardım parasının bir bölümü kesilecek. Kurslara katılım oturma izninin uzatılmasında belirleyici olacak.

Uyum kursları için sıra

Ama gerçek şu ki maliyeti Alman hükümeti tarafından karşılanan uyum kursları için ayrılan bütçe yeterli gelmiyor ve uyum kurslarına olan talep tam olarak karşılanamıyor. Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’nin verilerine göre yaklaşık 9 bin kişi kurslara katılmak için bekliyor. Türk-Alman Merkezi Yöneticisi Ayla Ertürk de, uyum kurslarına ayrılan yıllık 233 milyon euronun yetmediğini söylüyor. ”İlginç olan bu son dönemde başvuru sayısı oldukça çoğaldı. Fakat kurslara yerleştiremiyoruz. Bütçe yıl sonuna kadar yetmeyeceği için, böyle bir kısıtlama getirildi. Onay geliyor, fakat öğrencinin kursa başlaması 3 ay sonra” diyen Ertürk, durumu şu sözlerle eleştiriyor. ”Bu tabii ki, büyük tepkilere yol açıyor. Siyasi alanda bir çok tartışma oluyor, insanlar uyum sağlamalıdır, bunu yapmalıdır, şunu yapmalıdır deniyor ama öte yandan insanların Almanca kursuna gitmesi için 3 ay beklemesi gerekiyor.”

Kursların maliyeti

Hükümet, sosyal yardımla geçinenlerin masraflarının tamamını, diğer göçmenlerin ise kurs masraflarının bir bölümünü karşılıyor. Katılımcıların kendi cebinden ders saati başına 1 euro ödemesi gerekiyor. Ertürk'ün verdiği bilgilere göre, geçen yıl sonunda da ayrılan bütçede yeterli para kalmamış ve göçmenlerin uyum kurslarına katılmak için beklemesi gerekmişti.

Uyum kurslarıyla uyum sağlanıyor mu?

Uyum kursunun sonunda katılımcıların bitirme sınavına girmesi gerekiyor. Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’nin verilerine göre, 2005-2010 yılları arasında kursa katılan 650 bin göçmenden sadece yüzde 54'ü sınavda başarılı olabildi. Ancak sınavı geçemeyenlere tekrar sınava girme imkânı veriliyor.

Uyum kursları göçmenlerin Almanca öğrenerek, topluma katılımı yönünde ilk adımı oluşturuyor. Ancak uyum kurslarında 2006 yılından beri öğretmenlik yapan Maisa Aliyeva, kursa katılanların çoğunun sonunda iş bulamadığına dikkat çekiyor. Türk-Alman Merkezi'nin yöneticisi Ayla Ertürk de, bu kursların sonrasında göçmenlere verilen desteğin devam etmesi gerektiğini belirtiyor. ”Kurslar bittikten sonra bunun devamının olması gerekiyor. Kurslar bittikten bir kaç ay sonra insanlar eski hayatlarına geri dönüyorlar. Normal günlük hayatlarında Almanca kullanmadıkları için çok çabuk unutuluyor o dil ve tekrardan eski hayata dönülüyor.” Ertürk, uyum kurslarının başarıya ulaşması için meslek eğitim kursları ile birleştirilmesi gerektiğini vurguluyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Jülide Danışman / Berlin

Editör: Değer Akal