Alman firmalara "İran'dan çekil" baskısı

Alman ticari bankalarından Commerzbank Yönetim Kurulu Başkanı Klaus Peter Müler, Alman Bankalar Biriliği Başkanı sıfatıyla birkaç ay öncesine kadar, ABD’nin Alman bankalarına İran konusundaki artan baskısından şikayetçiydi. Commerzbank’tan yapılan son açıklamalarsa işlerin değiştiğini gösteriyor. Almanya’da İran ile dolar bazındaki ticari ilişkilerini yürüten son banka olan Commerzbank, İran’a bu konuda verdiği tüm hizmetleri durdurdu. Yönetim kurulu, kararın bankanın hür iradesiyle alındığını açıklasa da, gelişmenin ardında ABD’nin baskısının olduğu biliniyor.

Washington’un etkisi

Washington yönetimi uzun süredir, BM Güvenlik Konseyi’nin Tahran yönetimine yönelik aldığı 1737 sayılı yaptırım kararını yetersiz bulduğundan, İran’a yönelik baskıları arttırmaya yönelik faaliyetlerini sürdürüyor. Amaçsa, Tahran ekonomisinin can damarı petrol gelirlerini sekteye uğratmak. İran ekonomisinin yüzde sekseni petrol gelirlerinden oluşuyor ve petrol ticareti dolar üzerinden gerçekleştiriliyor. Washington yönetimi bir süredir özellikle bazı batılı bankalara bu konudaki baskıyı arttırıyordu. Commerzbank’tan önce Credit Suisse, HSBC, UBS ve Dresdner Bank Tahranla ilişkilerini dondurmuştu. Şu an ise dünya genelinde Tahran’a dolar üzerinden ödeme yapan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde faaliyet gösteren sadece üç banka mevcut.

Yaptırım kendini hissettiriyor

Artan ekonomik baskılar kendini İran sokaklarında da hissettirmeye başladı. Vatandaşlar konuyla ilgili şu yorumlarda bulunuyor:

“Bu durum insanları ümitsizliğe sürüklüyor, gerçek anlamda bir ticari amborgo uygulanırsa o zaman Allah yardımcımız olsun! Ben yaptırımlar konusunda çok bilgi sahibi değilim ama vatandaşların durumunu doğrudan etkilemeye yönelik olmadığını biliyorum. Ancak olası diğer baskılar buradaki insanların yaşantısına büyük ölçüde zarar verecektir.”

Tahran yönetimine uygulanan ekonomik baskılardan nasibini alan sadece İranlılar değil. Almanya’nın İran’a ithal ettiği mallardan elde ettiği gelir de 2006’nın ilk çeyreğinde yüzde 15 oranında düşmüş durumda. Alman Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği, İran ile geçen yıl 3 milyar sekiz yüz milyon euro tutarındaki ticaretin daha da kötüleşmesi halinde, bunun 10 bin çalışanın işsiz kalması anlamına geleceğini belirtiyor. İsviçre’nin Tahran büyükelçisi Tim Guildmann, İran’a yönelik ticari baskıların arttırılmasını şöyle değerlendiriyor:

“İran baskı altında tutulabilir ancak bunun istenen sonucu verip vermeyeceği bilinmiyor. Nitekim, şimdiye kadar Tahran’ın bu baskılara olumlu yanıt verdiğine dair herhangi bir işaret yok.”

Petrol ticareti euro üzerinden

Tahran yönetimi Washington’un dolar ödemeleri konusunda uyguladığı baskılar üzerine petrol ticaretini artık euro üzerinden yapmaya başladı. Ancak İran’da faaliyet gösteren Batılı firmalar, ABD’nin kendilerine baskı uygulamasından şikayetçi. Çünkü onlara göre, Washington, İran’da kendi firmalarının varlığını güçlendirmek istiyor. Buna en büyük örnek olarak da, Coca Cola şirketinin İran’daki üretim lisansını ülkenin en büyük ikinci İslami vakfı olan Bonyad-ı İmam Rıza’ya verilmiş olmasını gösteriyorlar. İslami vakıflar, İran ekonomisinde önemli bir yer teşkil etmekle beraber, ülkenin ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney’in sorumluluğunda bulunuyor.