Çin’i küresel kriz vurdu

Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu vesilesiyle uzun bir Avrupa turuna çıkan Çin başbakanı Wen Jiabao, küresel mali ve ekonomik krize rağmen iyimserliğini koruyor Wen, Financial Times gazetesine verdiği demeçte, Aralık ayı sonlarında ülkesindeki ekonomik düzelmenin ilk işaretlerini almaya başladıklarını söyledi. Ancak Başbakan’ın söyledikleri ile Çin’de açıklanan ekonomik veriler birbirine tutmuyor.

20 milyon işini kaybetti

Çin Devlet Konseyi’nin son tahminleri oldukça endişe verici: Mali kriz yüzünden şimdiye kadar en az 20 milyon göçmen işçi işsiz kaldı. Göçmen işçiler arasındaki işsizlik oranı yüzde 15’e çıktı. Siçuan vilayetinde yaşayan Xu Wen, köylerdeki işsiz ailelerinin durumunu şöyle anlatıyor:

“Artık eskisi gibi değil. Normal olarak yeni yıl tatilinde göçmen işçilerin sadece üçte biri köye dönerken bu oran şimdi yüzde 90’a çıktı. Tabii bunun da iyi tarafları var. Yaşlı anne babalar çocuklarını gördüklerine seviniyorlar. Ama çoğu gelecek açısından oldukça kötümser. Bazı fabrikalar Mart’tan önce açılmayacak. Diğerleri de işçisine asgari ücret ödüyor ve mesai fazlasına da para vermiyor. Tabii bu da maneviyatımızı bozuyor.”

Çin yönetimi, ekonomik krizin muazzam problemlere yol açabileceğinin farkında. En çok, işsizler ordusunun yeniden sanayi merkezlerine akın etmesinden çekiniliyor. Çinli politikacılar işsizliğin sosyal huzursuzluğa yol açabileceği uyarısında bulunuyorlar. Başbakan Wen Jiabao, İngiliz Financial Times gazetesine yaptığı açıklamada, ekonomik teşvik programları hazırladıklarını ve bunun için bütçe açığının büyümesini göze aldıklarını söyledi. Bütçe 2008 yılında 12 milyar Euro açık verdi. 2007 yılında bütçesi 18 milyar Euro fazla veren Çin geçen yılın Kasım ayına da bütçe fazlasıyla girmişti. İş hukuku uzmanı Liu Kaiming, Çin’i son derece kritik haftaların beklediği görüşünde:

“ABD ve Avrupa'nın siparişleri Ocak ve Şubat aylarında gelir. Japon şirketleri de Mart ayında mallarını sipariş eder. Mart sonuna kadar sipariş alamayan fabrika kapısına kilit vuracak. 2008 yılının Eylül ayına kadar işgücü sıkıntısı çekiliyordu. Bu bakımdan daha fazla fabrika kapanmadığı takdirde çoğu göçmen işçinin yeniden iş bulacağını tahmin ediyorum. Ama yeni yıl tatili sırasında kapanan şirket sayısı arttıysa ya da önümüzdeki iki ayda daha fazla fabrika faaliyete son vermeyi planlıyorsa o zaman iş arayanların hali berbat olur. Ama şimdiden tahmin yürütmek zor.”

3 bin firma kapanabilir

Çin’in sanayi merkezlerinden Şenzen’de yaşayan Liu Kaiming, batılı alıcılarla Çinli üreticiler arasında köprü vazifesi gören komşu Hong Kong’da düzelme emareleri görülmediğini ve son yedi ayda Hong Kong’daki özel şirketlere verilen siparişlerde önemli azalma olduğunu söylüyor. Hong Kong’daki şirketler yeni yıl tatilini Mart ayına kadar uzattı. İşadamları Çin’de tesisleri bulunan 60 bin Hong Kong şirketinden üç bininin kapanabileceğini belirtiyorlar. Liu Kaiming, ihracattaki problemlerin yurtiçi talep artışıyla hafifletilebilmesi için Pekin yönetiminin yapısal reformlar yapmasının şart olduğunu söylüyor:

“Sosyal sigorta ve eğitim açısından Çin, büyük şehirlerle kırsal kesim olarak ikiye ayrılıyor. Göçmen işçiler, bu iki dünyanın ortasında yer alıyor. Kamu yardımlarından yararlanamadıkları için geçim masrafları daha fazla. Kriz döneminde bu sistemi ıslah etmek son derece zor. Sosyal sigorta, sağlık hizmetleri ve eğitim imkânlarından onların da yararlandırılması gerekir. Böylece kazandıklarını aileleri için harcayabilir ve yurtiçi talebin artmasına katkıda bulunabilirler.”