Heroj, zločinac ili tragičar?

U vreme kada je Veljko Kadijević bio savezni sekretar za narodnu odbranu (ministar odbrane) bivše SFRJ (Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije), nekadašnja zajednička država bila je pred raspadom. Kadijević se, prema rečima banjalučkog vojno-političkog analitičara Ostoje Barašina, zalagao za očuvanje te države.

„Kadijević je tragična figura, tragičnog raspada SFRJ. On pripada generaciji koja je učestvovala u formiranju te nesrećne države i logično je bilo da pokuša da je očuva. Kada posmatramo ljude i događaje, moramo imati na umu i istorijski kontekst. On se u tom istorijskom trenutku zatekao na mestu ministra odbrane i smatrao se pozvanim da brani svoju zemlju. Tragično je to što on, ali i drugi koji su hteli da je brane, nisu znali kako to da urade, kao što ni oni koji su se opredelili za secesiju nisu izabrali najbolji način. Žurilo im se i nisu to hteli da odlažu, bez obzira na posledice. Na silu se odgovara silom i Kadijević je u tom smislu i reagovao, možda nedovoljno svestan razmera posledica koje će uslediti nakon ispaljenog prvog metka“, kaže Barašin za Dojče vele. On ističe da Kadijević nije mogao drugačije da reaguje, s obzirom na činjenicu da je u to vreme vladala „dramatična, pravna konfuzija“ u pogledu tumačenje Ustava SFRJ. „Da je postupio suprotno, bio bi osuđen od tadašnjeg sistema u ostatku Jugoslavije“, smatra Barašin.

Ukidanje Teritorijalne odbrane u BiH

Vojno-politički analitičar iz Sarajeva Đuro Kozar smatra da je Kadijevićevo „jugoslovenstvo“ i zalaganje za očuvanje bivše SFRJ, bila samo maska. „Iza te maske krila se namera formiranja tzv. 'Velike Srbije', a Kadijević je bio poslušnik Slobodana Miloševića. U tzv. 'Veliku Srbiju' trebalo je da uđu delovi Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Kako bi ostvario te ciljeve, Kadijević je razoružao Teritorijalnu odbranu BiH, ukinuo Komandu armijske oblasti u Sarajevu i njena ovlašćenja preneo u Beograd, a za komandante korpusa bivše JNA (Jugoslavenska narodna armija) u BiH imenovao generale Srbe i Crnogorce. U proleće 1991. Godine, na sastanku u Sarajevu, Aliji Izetbegoviću je tvrdio da JNA neće dozvoliti da se rat iz Hrvatske prelije u BiH, a u isto vreme iz magacina te iste armije naoružavao je članove Karadžićeve Srpske demokratske stranke (SDS) kako bi sa formacijama JNA iz Srbije i Crne Gore sadejstvovale u agresiji na BiH“, kaže Kozar za Dojče vele.

„U vreme napada bivše JNA na Sarajevo, u proleće 1992. godine, Veljko Kadijević više nije bio savezni sekretar za narodnu odbranu, ali su njegov plan agresije na BiH izvršili drugi generali predvođeni Blagojem Adžićem i Životom Panićem, a posle je komandu na Palama preuzeo Ratko Mladić“, kaže Kozar.

Odgovornost za Dubrovnik i Vukovar

Republika Hrvatska je Veljka Kadijevića teretila za napade na Dubrovnik i Vukovar, a za njim je raspisana i poternica. Nakon što je obavešten da bi mogao da bude ispitan pred istražiocima Haškog suda, Kadijević utočište nalazi u Rusiji. Zagrebački vojno-politički analitičar Davor Gjenero veruje da je Kadijevićeva odgovornost za ratne događaje, posebno za zločine počinjene u Dubrovniku i Vukovaru, „neupitna“.

„Hrvatska je Kadijevića optužila za napad na Dubrovnik i za agresiju na Vukovar. Činjenica je da je Kadijević odlikovao vukovarske krvnike Šljivančanina i Mrkšića, a da je Dubrovnik bio zapravo demilitarizovana zona i da nije bilo moguće čak niti logikom koju je agresor koristio, pravdati napade ugroženošću vojnih jedinica na tom području. Kadijević nije krio svoju zavereničku antidemokratsku delatnost, zahteve od Predsedništva Jugoslavije da se sprovede krvavi vojni udar u tadašnjoj državi, niti svoje kontakte sa generalom Jazovom i zaverenicima u tadašnjem Sovjetskom savezu. Očigledno je da je 2001. godine bio svestan da bi se proces u Haagu, zbog vukovarskih zločina, mogao da se proširi i na njega, pa je zato potražio utočište kod svojih drugova u Moskvi“, kaže Gjenero.

Gjenero tvrdi da je, pored Kadijevića, kompletan vojni vrh bivše JNA odgovoran za pripremanje vojnog udara kojim se, navodno, želelo da se spasi Jugoslavija. „Nakon propasti intervencije u Sloveniji, koja nije bila 'pokrivena' nikakvim političkim odobrenjem, do tada formalno zajednička JNA postaje isključivo oruđe u rukama Miloševićevog režima, a Kadijevićev mandat završava nakon što je Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo srušilo helikopter Evropskih posmatrača. Tako zapravo sa Sarajevskim primirjem i prestankom prve, najteže faze agresije na Hrvatsku, završava i Kadijevićevo vreme na čelu vojske, a zamjenjuje ga gori, primitivniji i bestijalniji Blagoje Adžić“, kaže Gjenero.

Kadijevićevo viđenje raspada

U jeku rata u Bosni i Hercegovini 1993. godine, Kadijević je u Beogradu objavio knjigu „Moje viđenje raspada“ kojom je, između ostalog, pokušao da opravda delovanje bivše JNA u Hrvatskoj i BiH. „Tom knjigom Kadijević je sam sebi napisao optužnicu priznajući da su od JNA formirane tri armije; Vojska Srbije i Crne Gore, Vojska Republike Srpske i Vojska tzv. Republike Srpske Krajine. Kompletan starešinski kadar u tim vojskama vođen je u kadrovskoj evidenciji Generalštaba u Beogradu, odakle su dobijali plate. U knjizi su izneseni i drugi detalji koji ukazuju na činjenice da je JNA devedesetih godina bila agresor na Hrvatsku i BiH, i da je jedan od kreatora te agresije bio i Kadijević“, kaže Kozar.

Veljko Kadijević bio je poslednji ministar odbrane bivše SFRJ i komandant JNA koja je bila, kako se uoči raspada često isticalo, „četvrta vojna sila u Evropi“. Armijski general JNA, završio je visoke vojne škole, među kojima i Višu vojnu akademiju JNA, Ratnu školu JNA i Koledž za komandante i generale Američke vojske (US Army Command and General Staff College). Učesnik je Narodnooslobodilačke borbe Vojske Jugoslavije u Drugom svetskom ratu. Rođen je 21. novembra 1925. godine kod Imotskog.