Otvoren Muzej nemačke istorije

Angela Merkel je jednom prilikom sebe označila kao rezultat nemačkog jedinstva. Ona je time želela da kaže da njena zadivljujuća karijera nije trijumf ženske politike, već je treba razumeti kao posledicu istorijskih promena koje su se dogodile 1989. godine. Naučna radnica iz Istočne Nemačke, koja je na svom putu u vrh politike, najpre je pridobila bivšeg kancelara Helmuta Kola, koji je bio i šef partije CDU, a potom je osvojila i kancelarov ured. Angela Merkel je u petak u Berlinu otvorila stalnu postavku Nemačkog istorijskog muzeja DHM. Time je završen projekat započet još u eri Helmuta Kola. Prilikom opisa ovog vremenskog raspona, moglo bi se skliznuti u istorijski patos, ali istorija nije patetična već je ponekad čak sposobna za finu ironiju....

Naime, u vreme kada je Helmut Kol planirao izgradnju muzeja, Berlin je još uvek bio podeljen grad, I to na mestu gde se danas nalazi kancelarov ured, u koji se Kol nikada nije uselio. Tačno na liniji podele, gde je trebalo da se sačuva sećanje na istorijske akcije, danas vrvi život ujedinjene Nemačke nacije. Za smeštanje njene istorijske prošlosti već je postojalo jedno mesto u zgradi Arsenala oružja na bulevaru Unter den Linden, gde su još vladari iz kuće Hohenzolern izlagali svoje ratne trofeje. Od 1950 godine, ovu zgradu DDR je koristio kao Muzej nemačke istorije, u kojem je država DDR bila prikazana kao kruna istorijskog ostvarenja. Sada je upravo na tom mestu Muzej sveobuhvatne istorije Nemačke, od bitke Varus do Helmuta Kola, koji je otvorila jedna bivša gradjanka DDR-a, sadašnja kancelarka Angela Merkel. Muzej je rezultat "Nemačkog ujedinjenja". Pored mnogih mesta koja potsećaju na prošlost, u glavnom gradu Berlinu, publici je dostupno još jedno; Muzej u kojem se sadašnjost oslikava u dubokim vodama prošlosti. U muzeju posetilac nigde neće susresti pretaranu političko - pedagošku revnost, niti se tu nemačka istorija, zbog svoje predistorije okrivljuje za zločine 20 veka, a čak ni u zametku se ne šire neonacionalna, sveta osećanja. U ovom muzeju preovladjuje ton opuštene samosvesti.

To je značajan rezultat nemačko - nemačkog ujedinjenja, koji je svakako vredan pomena. Ali treba se osvrnuti i setiti se histerične debate koja je vodjena u vezi Kolovog plana izgradnje istorijskog muzeja, kako bi se videlo koliko je od tada napredovala "normalizacija" u intelektualnom životu nacije. Planerima izgradnje muzja pripisivale su se najgore namere, stremljenje ka konzervativnom zaokretu, izgradnji fabrike nacionalnog identiteta i reviziji istorije. Sa druge strane, osamdesetih godina se pokazalo, da medju Nemcima postoji nezasitna potreba za istorijom. Na stotine hiljada ljudi hrlilo je na izložbe o Pruskoj. Gradski muzeji su ponovo oblikovani, knjige sa istorijskim temama su postajale bestseleri, a teške rasprave medju istoričarima oko teze Ernsta Noltesa o nacionalsocijalističkim zločinima protiv Jevreja, nisu ostajale u samo u akademskom domenu, već su bile stvar opšte politike. Ove konfrontacije su pokazale da su naučnici i intelektualci koji su u njima učestvovali, još bili daleko od vodjenja poštene i suverene kulturne debate. Neki od njih danas, dvadeset godina kasnije, gledaju sa čudjenjem na uzbudjenja i furioznost koju je izazvala ova rasprava.

Trajno nepoverenje izmedju političkih lagera koji su vrebali jedni druge, kao i očigledna potreba za uspostavljanjem prekinutih veza sa prošlošću u jednoj zemlji koja je postala neistorijska, objašnjavaju zašto je Kolov projekat o muzeju bio toliko osporavan. Ipak se mora reći da su debate vodjene pre dvadeset godina delovale, i od tada se nemačka javnost bavila istorijom, što nije bilo uzaludno. Istorijska presuda se iscrpela, istorijsko razumevanje opet je dobilo svoje pravo, a istorijski pogled se proširio i produbio. Jedina kritika koju je nemački istorijski muzej na sebe navukao, bila je zbog toga što se otvaranje stalno odlagalo.

Prvi koraci kroz izložbene prostore muzeja pokazuju da je ispalo dobro što se tako dugo čekalo. Posetilac koji ulazi u muzej ne dočekuje postavka poput knjige u tri dimenzije, koja tekstom, slikom i izlžbenim tablama posreduje željenu političku sliku evropske istorije i u nju uključenu Saveznu Republiku Nemačku. Posetioc stupa u jedan muzej u kojem su pre svega izloženi originali; više od 8000 istorijskih objekata koji su u medjuzavisnom odnosu. Prvi utisak koji se nameće je bogatstvo ove postavke.

Ova postavka prikazuje sve što je sakupljeno u vreme Hohenzolerna, u vreme Vajmarske Republike, Trećeg Rajha, i doba DDR-a. Ali upravo za vreme za vreme faze izgradnje postavke muzeja nakon ujedinjenja došlo se do zadivljujućih dela kao na primer četiri slike iz Auzburga koje u boji i detaljno prikazuju svakidašnjicu jednog grada u doba kasnog srednjeg veka. Ili jedna slika koja s velikom preciznošću prikazuje smrt Gustava Adolfsa na bojnom polju. Apsolutni raritet je jedna od uopšte retko sačuvanih - maska protiv kuge.

U ovom muzeju Nemačke istorije može se mnogo videti i doživeti. Autori izložbe stavljaju naglasak na aure originala. Na ovoj izložbi radi se pre svega o velikoj politici, o velikim ljudima. Istina je da su otvoreni mnogi prozori s osvrtom na kulturu, socijalni i svakodnevni život, ali glavni pravac je put sila velike moći. Umetnost ratovanja i mira, naoružanje i oružje, kongresi i ugovori.

Pitanje kako je u jednu takvu istorijsku panoramu može primereno da se umetne zločin protiv čovečnosti Aušvic. Kreatori izložbe nisu na to pitanje odgovorili umetničkim majstorijama, već su se poslužili umetnošću Mjačeslava Stobierskisa i njegovog dela od hiljadu belih minijatura muškaraca, žena i dece koji odlaze u gasnu komoru. Umetničko delo koje očima deteta posmatra užas; ubedljiv je odgovor na to pitanje. Ono što ostaje je - poziv posetiocima.

Erkart Fur