Ko su Izraelci na palestinskim područjima?

„Osveta“ – to je reč koju su maskirani napadači napisali na zidu kuće u Dumi u palestinskom gradu Nablusu. Kuću su zapalili, a u požaru je nastradala jedna beba stara 18 meseci. Troje članova njene porodice je sa teškim opekotinama prebačeno u bolnicu. Ovo nasilje je ponovo skrenulo pažnju na ekstremiste među stanovnicima jevrejskih naselja na okupiranim područjima. Ali, u ta naselja se ne nastanjuju samo ekstremisti, već i porodice koje nemaju nikakve ideološke motive – to su ljudi koji traže pre svega jevtin stambeni prostor.

Izrael je palestinska područja na Zapadnoj obali osvojio u Šestodnevnom ratu 1967. Tada je na toj teritoriji počeo da zida naselja koja su služila za odbranu od arapskih armija. Ali, Izraelci su se nastanjivali u njima i iz verskih pobuda. Oni smatraju da su ta područja deo biblijskog Izraela, područja koje se na hebrejskom zovu Judeja i Samarija.

Brz porast stanovništva

U svetu preovladava mišljenje da je reč o ilegalnim naseljima podignutim na okupiranim teritorijama. Ona su i velika prepreka postizanju mira i rešenja u vidu dve države. Mreža naselja onemogućava međusobno povezivanje različitih delova Palestine. Zbog toga su Palestinci 2003. godine, kada je sklopljen niz mirovnih sporazuma, izričito zahtevali da se gradnja tih naselja obustavi.

Ali, od toga nije bilo ništa. Broj Izraelaca na palestinskim područjima se stalno povećavao. Izraelska organizacija za ljudska prava Betselem govori o godišnjoj stopi rasta od 4,4, procenta. Državni zavod za statistiku – prema navodima iste organizacije – prenosi da sada u takvim naseljima živi 550.000 stanara. Gotovo 200.000 njih živi u istočnom Jerusalimu. Ostali su respoređeni u 125 naselja na Zapadnoj obali. Neka od njih su pravi mali gradovi.

Tome treba dodati i oko sto isturenih punktova tih naselja u kojima su vojnici reč je o zgradama koje su i prema izraelskim zakonima ilegalne. Tu i tamo, vojska napusti neka od njih. No, izraelska organizacija za ljudska prava Ješ Din optužuje vladu da toleriše njihovo postojanje.

Kriza u koaliciji zbog rušenja zgrada

Pražnjenje stambenih blokova na okupiranim područjima je uvek težak ispit za izraelsku vladu. Čak i ograničavanje gradnje novih blokova je mera koja uvek izaziva žestoke svađe. Radikalni jevrejski naseljenici imaju svoje simpatizere u vladi. A u njenim redovima je prošle nedelje došlo do svađe – kada je izraelska armija srušila dve ilegalno podignute zgrade u blizini Ramale. Ministri obrazovanja Naftali benet i pravosuđa Ajelet Šaked, obojica članovi nacionalističke stranke Jevrejski dom, oštro su kritikovali premijera Benjamina Netanjahua. On, koji u inostranstvu važi za beskompromisnog borca za konzervativne izraelske interese, u očima dela „naseljenika“ je - previše popustljiv.

Život usred dva miliona Palestinaca koji u Izraelu vide okupatora, na prvi pogled ne izgleda kao nešto privlačno za Izraelce. Takva naselja su stalno bila na meti napada palestinskih grupa, no, i pored toga, sve više studenata, povratnika iz inostranstva i mladih porodica traži stanove u novim blokovima. „Izraelske vlade sistematski ohrabruju jevrejske građane da se presele na Zapadnu obalu“, saopštila je organizacija Betselem.

Pri tome važnu ulogu ima i novac. Za mnoge Izraelce, san o stanu u Haifi ili Tel Avivu više nije ostvariv. Troškovi života su sve veći. S druge strane, vlada subvencioniše život na okupiranim područjima. Tako Ministarstvo gradnje dodeljuje povoljne kredite i jevtino zemljište onima koji se opredele za tu opciju. Ministarstvo obrazovanja nudi razne pogodnosti nastavnicima i školama na Zapadnoj obali i preuzima deo troškova za školske autobuse. Slično se ponašaju i ministarstva poljoprivrede, trgovine i turizma.

Vizija o „milion naseljenika“

Organizacije kao što je Savet Judeje i Samarije, koji okuplja jevrejske opštine na Zapadnoj obali, stalno ističu značaj tih teritorija za Izrael. U jednoj brošuri pomenutog Saveta piše: „Judeja i Samarija su jevrejske, životno važne i realne“. Jer, na tim područjima ima vode, i reč je o pojasu koji ima i strateški značaj za Izrael. U granicama iz 1967, izraelska teritorija je na najužem mestu široka samo 15 kilometara. Savet Judeje i Samarije širi viziju o milion jevrejskih naseljenika na okupiranim područjima. I univerzitet u Arijelu, naselju u blizini Hebrona, na svom internet-portalu najavljuje da će imati više od 20.000 studenata. „Da bi se to postiglo, Univerzitet mora da proširi svoje ultramoderne ustanove i privuče više istraživača“. To što se sve dešava na teritoriji koja pripada Palestincima, očigledno nije važno.