Hrvatska i Evropa, 20 godina od priznanja

Gotovo dve godine nakon prvih parlamentarnih i demokratskih izbora 1990. te pola godine nakon proglašenja nezavisnosti, prve zemlje koje su priznale Hrvatsku bile su i same države u nastajanju – baltičke zemlje Estonija, Letonija i Litvanija, zatim Ukrajina i Slovenija. Prva zemlja članica UN koja je priznala Hrvatsku bio je Island.

Vukovar je ujedinio Evropu za Hrvatsku

U vremenima pre priznanja Hrvatske je stanje bilo ozbiljno. EU je bila podeljena oko pitanja priznanja, ali tek padom Vukovara 1991. godine dolazi do promene mišljenja. Elmar Brok, nemački zastupnik u Evropskom parlamentu još od 1980. godine, priseća se jemačkog obrazloženja za priznanje Hrvatske: „Mi smo bili za priznanje Hrvatske, jer to predstavlja pravo na samoopredeljenje naroda. Upravo mi Nemci, tada smo se zalagali za Hrvatsku, jer smo iz iskustva samoopredeljenja naroda došli do nemačkog ujedinjenja. Utoliko smo se zalagali da takvo isto pravo mora biti pruženo i drugim državama kao što su bile Hrvatska i Slovenija“, kaže Brok.

Hrvatska je postala nezavisna i priznata država, ali trećina njene teritorije bila je pod kontrolom pobunjenih Srba koji su imali podršku Beograda i Jugoslovenske armije. I u tim okolnostima je Hrvatska zatražila status kandidata i početak pregovora o članstvu s EU. Ipak to je Unija odbila uz obrazloženje da EU ne može pregovarati sa zemljom čija su područja okupirana. Taj argument već onda nije bio verodostojan jer su se pregovori vodili sa Kiprom, čiji je severni deo okupirala Turska.

Novi milenijum i nova šansa

Kad je Hrvatska u vojnim operacijama vratila sva područja, tada je upravo to bio povod optužbi protiv Hrvatske. Usledile su optužnice protiv hrvatskih generala i Hrvatska je sve više bila izolovana. Doris Pak, koja je od 1989. godine u Evropskom parlamentu, smatra da je EU jedno vreme ostavila Hrvatsku na cedilu. Pak kaže da je ukidanjem programa pomoći PHARE za Hrvatsku Evropska unija izgubila mogućnost da bude na licu mesta i time spreči neke loše pojave koje su se kasnije dogodile u Hrvatskoj.

Tek nakon smrti prvog hrvatskog predsednika Franje Tuđmana i promenom vlade 2000. kada je na čelo Hrvatske došla koalicije levog centra predvođena premijerom Ivicom Račanom, Hrvatska je ponovno uhvatila priključak za Evropom i evroatlantskim integracijama.

Nakon dobijanja statusa kandidata 2004. godine i hapšenja generala Ante Gotovine u Španiji, pristupni pregovori otvoreni su 2005. godine i uspešno završeni šest godina kasnije. Nakon uspešne reforme pravosuđa i iskazanih rezultata u borbi protiv korupcije te završetka pregovora, Hrvatska je prošle godine potpisala ugovor o pristupanju, pa su do članstva ostale još samo dve prepreke – ratifikacija ugovora o pristupanju u 27 parlamenata zemalja članica Unije i referendum o članstvu u Hrvatskoj.

„Hrvatska se razvila u živu demokratiju“

Dostignuća Hrvatske opisuje Hanes Svoboda, dugogodišnji izvestilac za Hrvatsku u Evropskom parlamentu. „Hrvatska je iz zemlje koja je vođena autoritativno, izrasla i razvila se u pravcu žive demokracije, a to pokazuju i potvrđuju i nedavni izbori“, smatra Svoboda.

Rezultati poslednjih anketa uoči referenduma pokazuju da se broj zagovornika članstva Hrvatske u EU smanjuje i on je tek nešto iznad 50 posto. Poruke iz Brisela u pravcu Hrvatske su doduše suzdržane, ali ipak upućuje se Hrvatima poziv da zajedno izgrađuju novu Evropu sa svojim partnerima. Evropskoj uniji su posebno dragocena hrvatska iskustva kako bi se jednoga dana u EU našle i ostale države jugoistočne Europe.

„Evropa nije gotov dom, dođite i izgrađujte ga zajedno s nama“, glasi poruka Franciske Brantner, zastupnice zelenih u Evropskom parlamentu koja se zapravo ni ne seća dugog procesa uključivanja Hrvatske u evropsku porodicu: ona je u vreme kada je Hrvatska međunarodno priznata od članica Evropske unije imala tek 11 godina.

Britanski liberalni zastupnik Grejem Votson koji će posjednjih nekoliko dana pre referenduma provesti u Hrvatskoj, takođe je Hrvatima poslao vrlo jasnu poruku: „Evropa nije savršena, ali je najbolje što su građani starog kontinenta pronašli i ona funkcioniše.“ Stoga Votson poziva Hrvate da sarađuju oko projekta Evropa koji, kako ističe ovaj britanski zastupnik, još nije stigao do kraja, već se možda nalazi tek na svom novom početku. Konačnu odluku o budućnosti Hrvatske imaju ipak samo hrvatski građani.

Autor: Alen Legović, Brisel
Od. urednik: Nemanja Rujević