Kush do ta kryejë dekriminalizimin e politikës shqiptare?

Eshtë termi më i përdorur së fundmi në diskurin politik të Shqipërisë. Oratorë dhe komentatorë flasin dhe argumentojnë për dekriminalizimin e parlamentit dhe politikës në tërësi. Partitë kryesore e kanë shumë për zemër këtë proces, duke shkëmbyer emra deputetësh dhe personazhe të tjerë të politikës nga krahu kundërshtar, si të përzjerë në afera dhe me të kaluar të dyshimtë, të lidhur direkt ose indirekt me botën e krimit. Ajo që mbetet për t'u vlerësuar për momentin është se të paktën kasta politike flet për këtë temë hapur. Kjo mbase dhe nga qëndrimet që kanë mbajtur ditët e fundit diplomatët kryesorë të akredituar në Tiranë, kur në valën e akuzave mbi një plan të supozuar të ekzekutimit të një deputeti të mazhorancës, ata kanë theksuar nevojën e realizimit të procesit të dekriminalizimit. Ambasada e SHBA-së në Shqipëri ka theksuar se nxit të gjitha partitë politike në Shqipëri që të largojnë individët e përfshirë në veprimtari kriminale apo korruptive. “Mbështesim me forcë punën e Kuvendit për të hartuar një legjislacion në përputhje me Rezolutën e 24 dhjetorit 2014." Më tej, i bëjmë thirrje prokurorit të përgjithshëm të Shqipërisë të hetojë dhe të ndjekë penalisht kriminelët dhe zyrtarët e korruptuar në të gjitha nivelet.

Nga ana tjetër edhe Delegacioni i Bashkimit Europian në Shqipëri ka shprehur mbështetje për zbatim të plotë të marrëveshjes mes mazhorancës dhe opozitës për largimin e atyre individëve me rekorde kriminale, të cilët mbajnë pozicione publike. “BE-ja i jep rëndësinë më të lartë zbatimit të ligjit dhe zbatimit të plotë të shtetit ligjor, përfshi luftën kundër korrupsionit dhe krimit te organizuar, që janë përparësi kyçe për Shqipërinë”, thuhej në një deklaratë të Delegacionit të Bashkimit Europian në Shqipëri.

Një komision parlamentar që kryesohet nga opozita është në hapat e parë të angazhimit për të hartuar bazën ligjore të dekriminalizimit. Por në rradhët e analistëve ka pikëpyetje dhe mosbesim për konkretizmin e këtij procesi.

Shembuj nga vende të tjera

Drejtori i lajmeve në Televizionin News 24, Enton Abilekaj e konsideron si të pamundur procesin e dekriminalizimit me parlamentin ekzistues. Janë pothuajse 20 deputetë që preken nga procesi, ose rreth 18 përqind e numrit total, thotë ai për Deutsche Welle-n.”Për mendimin tim nuk mund ta bëjnë këtë pastrim ata që bënë të kundërtën. Kjo ngjan gati me shprehjen ‘Miloshevici që bëri luftën, mund të bëjë edhe paqen'. Një faktor është se nuk ka asnjë mekanizëm të mundshëm për heqjen e mandatit të një deputeti pasi e ka marrë atë.”

Drejtori i Qendrës për Zhvillimin dhe Demokratizimin e Institucioneve, Ilir Aliaj, e konsideron si domosdoshmëri dekriminalizimin e politikes shqiptare, pavarësisht se ai e përshkruan atë si të vështirë dhe shpeshherë të rrezikshëm. Shqipëria nuk po kryen një akt të pandodhur në vendet e tjera, shprehet ai për Deustche Welle-n.

“Përshembull Rumania ka bërë dikriminalizimin e politikës dhe është një standard që ne duhet ta marrim dhe ta zhvillojmë edhe më tej. Jam i sigurtë që nuk do na mungojë dhe asistenca e miqve tanë në vendet e Europës për të konkretizuar një proces të tillë, duhet të kujtoj që në fundin e vitit që kaloi dy përfaqësues të Parlamentit Europian ishin garantët e marrëveshjes me mazhorancës dhe opozitës, e cila si pikë të veçantë kishte pikërisht dekriminalizimin”.

Pengesë nuk janë ligjet por vullneti

Ndërkohë shkrimtari dhe publicisti Agron Tufa, drejtor i Institutit të Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Tiranë është skeptik për finalizmin e marrëveshjes pozitë-opozitë për dekriminalizimin, pasi sipas tij, jemi në një atmosferë ku diktojnë shantazhet, përbetimet, killerat dhe tritoli. Kjo kulturë lemeritëse, që po instalohet në të gjitha rrafshet e përditshmërisë sonë, ka ngjallur një psikozë të rëndë frike e pasigurie, duke e shndërruar habitatin tonë shoqëror në një xhungël, thotë Tufa për Deutsche Welle-n.

“Instrumentat ligjor janë, nuk duhen shpikur. E keqja nuk qëndron tek ligjet dhe institucionet, por tek vullneti për t'i zbatuar ato institucionalisht. Një vullnet i tillë nuk ekziston, sepse vetë institucionet që duhet t'i zbatojnë këto ligje, komandohen nga struktura të kriminalizuara. Rendi publik ka dështuar në përballje me ta. Madje me një dështim fantastik, duke u vetëdiskretituar. Drejtësia po ashtu. Partitë kryesore të pozitës dhe opozitës, që janë tutorë të vërtetë të figurave të inkriminuara në pushtet, kanë përgjegjësinë për këtë gjendje të pashpresë ankthi e pasigurie. Çdo mendje e shëndoshë, normale, nuk do të dëshironte ta shihte vazhdimin e jetës së vet e të familjes së tij këtu, në perspektivën e një Shqipërie të tillë ku sundon retorika dhe tritoli, droga dhe vrasjet e porositura. Kjo që po shohim sot, është veçse pasoja. Shkaku është higjena e pistë politike që e ndërton identitetin e saj me portrete të errët banditësh e killerash.”

Agron Tufa shton se nuk ka ndonjë pritmëri për realizimin e dekrimanlizimit përderisa palët politike përlyhen e zhyten në krim e korrupsion. Një pengesë është dhe degradimi i elitave politike. “Fatkeqësisht ata e kanë në dorë përfaqësimin, mënyrën si të përfaqësohen. Ata kanë të drejtë të zgjedhin dhe zgjedhin më të pasurit, më të fortët, më të aftët për të kallur tmerr e shantazh. Dhe deri sa të kemi një qasje të tillë mentale të politikës, e cila zgjedh të identifikohet në këtë mënyrë, zor se do të ketë shpresë për dekriminalizimin e pushtetit. Sepse një qasje e tillë terrorologjike, mbush radhët e parlamentit dhe institucioneve publike të shtetit me këtë format terroristi. Ajo që kemi në dorë tash për tash, është vota për t'i hequr qafe. Por dhe kjo kërkon guxim të madh, vetëdije të palëkundur, sepse liria e votës tënde, vjen duke u ngushtuar nga presioni i parasë, shantazhit, premtimeve dhe formave të tjera të frikësimit”.

Partitë e kanë të vështirë pa “skalionet e forcës”

Drejtori i lajmeve në Televizionin News 24, Enton Abilekaj thotë se të dyja partitë janë mandatuese të deputetëve të problematikë në parlament. Kjo është vështirësia kryesore. Betejat politike në vend, sipas arsyetimit të tij janë zhvilluar në bazën e të fortëve që kur Shqipëria u bë pluraliste. “Kjo i ka bërë ata të domosdoshëm për të dyja palët, ndaj duket e vështirë që partitë të dalin në betejë pa ‘skalionet e forcës'. Do të dukeshin të çarmatosura në një situatë lufte politike të ashpër. Kjo është një tjetër vështirësi. Raportet e thella personale dhe jo vetëm miqësore që ka krijuar lidershipi politik me këtë kategori është një tjetër vështirësi për suksesin e dekriminalizimit. Por ky term është shumë i besueshëm për t'u përdorur si shkak apo justifikim politik.”

Ndërsa për Ilir Aliajn nga Qendra për Zhvillimin dhe Demokratizimin e Institucioneve, vështirësia e procesit të dekriminalizimit qëndron te kryetarët e partive, pasi “ata i kanë paraqitur këta njerëz me të kaluar kriminale para elektoratit shqiptar si alternativa më e mirë.”