سان سوچي وايي د روهنګيا اقليت پر ضد زور زياتی نه غواړي

«موږ ټول سوله غواړو او جګړه نه خوښوو» د دې جملې په  ويلو سره د ميانمار مشرې اونګ سان سوچي د پوځ له خوا د روهنګيا مسلمانانو د تعقيب په اړه خپل دريځ روښانه کړ. نوموړې په خپله هغه تلويزيوني وينا کې چې يوه اوونۍ تر مخه اعلان شوې وه، په لومړي ځل د روهنګيا مسلمان اقليت پر ضد زورزياتی په ښکاره وغانده.

سوچي په راخين ايالت کې «له بشري حقونو څخه د سرغړونو» يادونه وکړه او ډاډ یې ورکړ چې دا د هغو «ټولو انسانانو» په درد درديږي چې دې بحران اغيزمن کړي دي. سربيره پر دې هغې وويل چې چمتو ده بهرنيو څارونکو ته هيواد ته د سفر اجازه ورکړي. خو د نوبل د سولې جایزې ګټونکي د پوځ د نقش په اړه څه ونه ويل.

همدا راز سان سوچي غواړي چې ګوند یې چې په ميانمار کې تر څو لسيزو پوځي حکومت وروسته واک ته رسیدلی، د هيواد په شمال لويديځ کې د مهاجرو بحران په سوله ايز ډول پای ته ورسوي.

۷۲ کلنې سان سوچي په پلازمينه ناپيداو کې وويل: «د اګست پر ۲۵ نيټه د پوليسو پر سرحدي پوستو او همدا راز په کليو کې د دوی پر مرکزونو د وسله والو ډلو له خوا بريدونه وشول. د دې بريدونو په پايله کې حکومت د «اراکان روهنګيا د آزادۍ پوځ» ډله چې د دې بريدونو مسوليت یې لاره، د ترهګرۍ ضد قانون پر اساس يوه ترهګره ډله وبلله.»

نوموړي زياته کړه: «په نړۍ واله کچه د راخين ايالت د وضعې په اړه ډيري انديښنې څرګندي شوې. خو موږ د بشري حقونو څخه هر ډول شوې سرغړونه او غير قانوني کړنې غندو. موږ په ټول هيواد کې د سولې او ثبات تامين او د قانون حاکميت ته ژمن يو.» 

 په ميانمار کې د زور زياتي له ويرې تر ۴۰۰ زرو زيات مسلمانان ګاونډي هيواد بنګله ديش ته په تيښته مجبور شوي دي چې دې کار سان سوچي او د هيواد حکومت تر سخت فشار لاندې راوستی. په ځانګړي توګه پر سان سوچي سختې نيوکې وشوې. نوموړې له همدې امله د ملګرو ملتونو په عمومي اسامبلۍ کې د ګډون څخه هم ډډه وکړه.

د څارونکو په آند دا خبره هم له امکانه ليرې نه ده چې د سان سوچي اغيز پر پوځ ښايي دومره زيات نه وي چې دوی د روهنګيا پر ضد له خپلو کړنو راوګرځوي. د روهنګيا لږکۍ غړي او همدا راز د بشري حقونو فعالان د ميانمار مشرتابه په دې تورنوي چې دوی غواړي روهنګيا له دغه ځايه وشړي. خو ميانمار دا تورونه ردوي او د ياغيانو پر ضد عملياتو خبره کوي.

په دې منځ کې په نيويارک کې د ملګرو ملتونو د عمومي اسامبلې په درشل کې په ملګر ملتونو کې د امريکا متحدو ايالاتو سفيرې نيکي هیلي، د روهنګیا بحران په اړه روښانه دريځ غوره کړې وو. دې ويلي ول چې په ميانمار کې د پوځ کړنو ته بايد د پای ټکې کښيښودل شي. دی غوښتنه وکړه چې مرستو ته بايد اجازه ورکړله شي.   

ولي «ډله ایز مهاجرت» وشو؟

روهنګيا په ګاونډي هيواد بنګله ديش کې تر اوسه زغمل شوي. سان سوچي وويل چې د ميانمار حکومت چمتو دی، بنګله ديش ته تللي انسانان بيرته هيواد ته راستانه کړي. سوچي زياته کړه: «زما په آند په دې هلکه څوک ډير نه دي خبر چې د راخين ايالت د مسلمان اکثريت ډيره برخه په ډله ايز مهاجرت کې نه دي ورشامل شوي. د مسلمانانو کابو ۵۰ سلنه کلي په خپل شکل پاتې دي یعني د بريدونو تر مخه چې څرنګه ول، په هماغه شکل پاتې دي.»

سان سوچي وويل: «موږ به پر دې اړخ کار کوو چې څرنګه کولای شو په ځينو سيمو کې د ستونزو مخه ونیسو. په دې موخه موږ د خپلې دې دیپلوماتيکې ټولنې غړيو ته بلنه ورکوو چې زموږ سره اوږه پر اوږه ودريږي او د راخين ايالت له هغو مسلمانانو څخه زده کړه وکړي چې په ټولنه کې په ښه توګه ادغام شوي دي»