دونالد ترمپ پر پاکستان د فشار راوړلو په موخه څه کولای شي؟

د ۲۰۱۸م کال په لومړي تویت کې د امریکا متحدو ایالاتو ولسمشر دونالد ترمپ، پر پاکستان باندې د ترهګرۍ پر ضد مبارزه کې د چل ول کولو او درواغو ویلو تور ولګاوه او ګواښ یې وکړ چې پر دې هیواد به د واشنګټن پوځي مرستې بندې کړي.

د ترمپ په تویت کې راغلي وو: «امریکا متحدو ایالاتو په تیرو ۱۵ کلونو کې پاکستان ته په احمقانه ډول تر ۳۳ میلیارده ډالرو زياتي پیسې ورکړ دي او هغوی [پاکستانیانو] یې په بدل کې موږ ته له دروغو او چل پرته بل هیڅ هم نه دي راکړي. [پاکستان] زموږ پر رهبرانو د احمقانو خیال کړی دی.»

ترمپ پر خپله تویتر ټولنیزه پاڼه باندي په خپاره شوي لنډ پیغام کې زیاته کړې وه: «هغوی [پاکستانیان] هغو ترهګرو ته چې موږ یې په افغانستان کې له ډیري کمې مرستې سره په تعقیب کې یوو، پټنځایونه برابروي. نور بس دي!»

پاکستان د ترمپ دغو څرګندونو ته په غوسې ځواب ویلي او په اسلام آباد کې یې د واشنګټن سفیر احضار کړ. د پاکستان د بهرنیو چارو او دفاع وزارتونو هم ویلي دي چې امریکا له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه د اسلام آباد هڅې له پامه باسي.

ترمپ ډیر وخت د بهرني سیاست په برخه کې خپل سیاست او نظرونه د تویتر له لارې اعلانوي خو ډیر وخت بیا دغه سیاستونه په عمل کې نه پلي کیږي. اوس چې د امریکا ولسمشر د پاکستان په اړه خپل دریځ روښانه کړی دی، که امریکا وغواړي په عمل کې پر پاکستان فشارونه راوړي، نو کوم امکانات په لاس کې لري؟

د پوځي مرستو کمول؟

د ترمپ ادارې وختي لا پاکستان ته د امریکا پوځي مرستې کمي کړي دي. د دوشنبې په ورځ بیا سپیني ماڼۍ اعلان وکړ چې پاکستان ته د ۲۵۵ میلیونو ډالرو پوځي مرستي ځکه ځنډوي چې پاکستان د ترهګرو د ځپلو له پاره اقدامات نه کوي. د مرستو د ځنډولو پریکړه په اګست کې شوې وه. دا مرستې د امریکا د کانګرس له خو پاکستان ته د ۱،۱ میلیارد ډالرو تصویب شويو مرستو برخه ده. امریکا روښانه کړې ده چې د ترهګرو ډلو لکه حقاني شبکې پر ضد د پاکستان د اقداماتو تر ترسره کیدو پوري به دغه مرستې وخنډول شي. خو پاکستاني کارپوه او پخواني پوځي چارواکی عجاز اوان، بیا په دې نظر دی چې د پاکستان پر پوځ فشار راوړل ښايي اسلام آباد دې ته وهڅوي چې د ځان له پاره د روسیې په څیر نوي متحدین ولټوي. هغه وایي چې امريکا په افغانستان کې د ماتې خوړلو په حال کې دی او پړه یې پر پاکستان اچوي.

اقتصادي فشار

د پاکستان اقتصاد هم د امریکا متحدو ایالاتو تر فشار لاندي راتلی شي. پاکستان تر ډيره د نړیوال بانک او پیسو نړیوال صندوق په شان اقتصادي سازمونو پوري تړلی دی. په دې دواړو سازمانونو کې بیا امریکا ډیر نفوذ لري. په امریکا متحدو ایالاتو کې د پاکستان پخوانی سفیر جهانګیر قاضي، وايي چې امریکا کولای شي له دغو نړیوالو سازمانونو څخه وغواړي چې له پاکستان سره مرستې و نه کړي او په دې ترتیب سره به د دې هیواد پر اقتصاد ژوره اغیزه وکړي.

پر وګړو باندي بندیز لګول

د ترمپ اداره همداراز کولای شي د پاکستان پر ځينو پوځي او حکومتي چارواکو باندي بندیزونه ولګوي. دا به د پاکستان له پاره د شرم خبره وي. که څه هم د پاکستان د پوځ ډیري پانګه په هيواد کي دننه ده، خو ویل کیږي چې د پوځ ځيني لوړپوړي چارواکي له هیواده بهر لویې پانګې لري. جهانګیر قاضي وايي: «امریکا د حقاني شبکې په پلمه کولای شي پر پاکستان بندیزونه ولګوي. له بلې خوا بیا پاکستان کولای شي له خپلې خاورې د ناټو د اکمالاتو مخه ونیسي. په افغانستان کې نزدي۲۰ زره امریکایي ځواکونه او شاوخوا۵۰ زره قراردادیان میشت دي. دا به د امریکا له پاره ستونزي جوړي کړي.»

پر سفر بندیز

د ترمپ د سفر په اوسني بنديز کې د ایران، لیبیا، سوریې، یمن، سومالیا او چاد هیوادونو نومونه شامل دي. پر دې سربیره شمالي کوریا او د وینزویلا یو ځيني چارواکي هم په دې بندیز کې شامل دي. کله چې دغه بندیز اعلان شو، نو ډیر کارپوهان ځکه هک پک ول چې پکښې د پاکستان نوم نه وو راغلی.

خو ترمپ کولای شي چې په دې لیست کې د پاکستان نوم هم زيات کړي. له دې سره به پاکستان له یوه سخت وضعیت سره مخامخ شي ځکه همدا اوس په سونو زره پاکستانیان په امریکا کې اوسیږي.

د بې پیلوټه الوتکو بریدونو ډیرول

د امریکا پخواني ولسمشر بارک اوبا، د پاکستان او افغانستان په سرحدي سیمو کې د بې پیلوټه الوتکو بریدونه، د ترهګرۍ پر ضد سیاست د ملا تير ياداوه. که څه هم اوباما له پاکستان سره دیپلوماتیک چلن کاوه خو په سرحدي سیمو او په ځینو مواردو کې یې د پاکستان په خاوره کې ډیر دغه شان بریدونه ترسره کول.

دې بریدونو په ځینو مواردو کې پایلې هم لرلې، د بیلګې په توګه د ۲۰۱۶م کال په می میاشت کې د طالبانو پخوانی مشر ملا اختر محمد منصور، د پاکستان په خاوره کې د یوې بې پیلوټه الوتکې په برید کې ووژل شو.

که څه هم د ترمپ اداره د اوباما د واکمنۍ په اندازه د بې پيلوټه الوتکو ډیر بریدونه نه ترسره کوي، خو د دې امکان شته چې ترمپ دې د دغو بریدونو د بیا پیلیدو او آن د هغو د ډیریدو غوښتنه وکړي.

د ترهګرو ملاتړی هیواد

امریکا کیدای شي پاکستان د ترهګرو د ملاتړي هیواد په توګه وپیژني. د دې کار له پاره ښايي د ملګرو ملتونو د موافقې ترلاسه کول ستونزمن وي، خو د امریکا د بهرنیو چارو وزارت کولای شي په یوازي سر هم دغه ډول پریکړه وکړي او له خپل نظره پاکستان د ترهګرو د ملاتړ هیواد په توګه یاد کړي. اوس د امریکا متحدو ایالاتو په دې نوملړ کې د ایران، شمالي کوریا، سودان او سوریې هیوادونو نومونه شامل دي.

د پاکستان اندیښنې

پر اوسنیو ترینګلو اړیکو سربیره، دا ډیره شونې نه ښکاري چې د واشنګټن او اسلام آباد اړیکې دې په بشپړه توګه قطع شي. تاریخ د دې شاهد دی چې پاکستاني چارواکو په هر ډول شرایطو کې له واشنګټن سره یو ډول رابطه ساتلې ده.

په عین حال کې یوازې یو اړخیزه آرزونه به په افغانستان کي د امريکا د ناکامۍ ټوله پړه پر پاکستان باندي واچوي. د اوباما ادارې په ځینو برخو لکه په افغانستان او پاکستان کې د القاعدې د ماتولو په برخه کې د اسلام آباد همکاري یادې کړي دي.

له بلې خوا رویترز خبري آژانس ویلي دي چې پاکستان همدا اوس هڅه کوي چې د امریکا متحدو ایالاتو ځینې اندیښنې ځواب کړي. خو کارپوهان ټینګار کوي چې امریکا باید د واشنګټن او نوي دهلي د نزدې کیدو په اړه د پاکستان اندیښنې جدي ونیسي، ترڅو د سیمې ستونزو ته یوه ریښتنې حل لار وموندل شي. پاکستان همداراز په افغانستان کې د هندوستان د مخ پر زیاتیدونکي نفوذ په اړه اندیښمن دی. ډیر کارپوهان په دې نظر دي چې د پاکستان د اندیښنو له جدي نیولو پرته، که امریکا بل هر اقدام وکړي نو د شخړو د کمولو له پاره به مطلوبه پایله و نه لري.

شاميل شمس/م.ج