د اس پي ای دولتي خبري آژانس په حواله د سعودي عربستان په مشرتوب ائتلاف اعلان کړی دی چې د روژې مياشتې په مناسبت په یمن کې خپل پوځي عملیات دروي. زیاته شوې چې اوربند سر له نن چهار شنبې (۲۰۲۲م کال د مارچ ۳۰) پلی کيږي.
دا اوربند په داسې حال کې عملي کيږي چې «يمنيان په خپلو کې سره سلا مشورې» کوي. د سعودي عربستان په مشرتوب ائتلاف زياته کړې چې اوربند «د خبرو اترو د برياليتوب له پاره د مناسبو شرائطو د رامنځته کولو» موخه لري او دا چې د روژې په مقدسه میاشت کې په يمن کې د سولې له پاره يو مثبت چاپيريال رامنځته کړل شي.
خو حوثي ياغيان د چهار شنبې په ورځ د سعودي عربستان په پلازمېنه رياض کې په رابلل شوې غونډه کې ګډون نه کوي، ځکه دا د هغوی په نظر د دښمن سيمه ده. د ریاض په دغه غونډه کې د نړيوالو له خوا په رسميت د پيژندل شوي يمني حکومت، امريکا متحده ايالاتو او ملګرو ملتونو استازي ګډون کوي.
خو حوثيانو د اوربند دا وړاندیز رد کړی دی او ويلي یې دي چې د بندرونو له بيرته پرانيستل کيدو پرته به د اوربند دا وړاندیز هیڅ معنی ونه لري. د حوثيانو مشر محمد البخيتي د تويتر له لارې ويلي چې «د يمن جبري کلابندي» يوه پوځي کړنه ده، ځکه چې هغه د وسلې په زور عملي کيږي.» نوموړي زياته کړه چې تر څو کلابندي له منځه نه وي تللي، د ائتلاف اعلان بې معنی دی. هغه زياته کړې: «دا په دې معنا ده چې موږ به د محاصرې د ماتولو له پاره خپلو پوځي عملياتو ته دوام ورکړو.»
د حوثيانو يو وړاندیز
حوثي ياغيانو د اونۍ په پای يعني شنبې او يکشنبې ورځو کې لومړی د يوه درې ورځني اوربند اعلان کړی وو او د «دايمي» ډز بند وړاندیز یې هم کړی وو. د ياغيانو يو بل مشر مهدي المشاط ويلي ول: «موږ چمتو يو دا [درې ورځنی اوربند] په يوه وروستي او دومداره مکلفيت بدل کړو.»
-
د يمن بې پايه جګړه
غوسه او اميد
لس کاله تر مخه د ۲۰۱۱م کال د فيبرورۍ مياشتې په سر کې د يمن خلکو د جمهور رئيس علي عبدالله صالح د مطلق العنان رژيم پر ضد په مظاهرو پيل وکړ. تر دې يو کال وروسته نوموړي استفا وکړه. خو دا استفاد د آرامۍ باعث نه شوه. د حوثيانو او صالح د پلويانو ترمنځ جګړه د لا زيات تاوتريخوالي او ناآرمۍ سبب شوه.
-
د يمن بې پايه جګړه
حوثيان څوک دي؟
په ۲۰۱۲م کال کې د عبدالله صالح تر استعفا وروسته حوثيانو د هيواد په شمال کې قيام وکړ. هغوی په لومړي سر کې خپلواکي غوښتله خو په جګړه کې تر پرمختګ وروسته يې د واک غوښتونکي شول. حوثي ياغيان چې ایران يې ملاتړ کوي، په څو ځلي له بشري حقونو څخه په سرغړونه هم تورن شوي دي. د روان ميلادي کال په سر کې امريکا متحده ایالاتو دا ډله د ترهګريز سازمان په توګه درجه بندي کړه.
-
د يمن بې پايه جګړه
د جګړې او وسلو تر سيوري لاندي لوېدل
آن کوچنيان هم د جګړې له ناخوالو خوندي نه دي. ډيرو یې ميندې او پلرونه له لاسه ورکړي او بې سرپرسته شوي دي. يوه ځانګړې برخه کې د حوثي ياغيانو له خوا د ماشوم عسکر په توګه کارول کيږي. ځوانان د راتلونکي له پاره هیڅ ليد لوری نه لري.
-
د يمن بې پايه جګړه
يمن، يو انساني ناورين
لوږه، بې وزلي او مهاجرت. په يمن کې جګړه يوه ستره انساني فاجعه ده. دې جګړې درې نيم میليونه کسان په خپل هيواد کې بې کوره کړي دي. څه نا څه دوه میليونه ماشومان له سختې خوارځواکۍ کړيږي. ۲۴ ميليونه يمني وګړي بشري مرستو ته اړتيا لري.
-
د يمن بې پايه جګړه
تورم او لوږه
جګړې د يمن د پولي واحد ارزښت را کم کړی دی چې دا د بيو د لوړوالي سبب ګرځيدلی او پايلې یې بې وزلي او لوږه ده. د يمن د وګړو ستره برخه خپلې اړتياوې نه شي پوره کولی.
-
د يمن بې پايه جګړه
فقر او تنګدستي
جګړې د يمن وګړي بشري مرستو ته اړ کړي دي. خو له سرحدونو څخه په ځانګړي توګه د سمندري سرحدونو څخه چې د ياغيانو په کنترول کې دي، تیريدل آسان کار نه دی. مرسته کوونکي ډېر په مشکل سره د اړتيا وړ شيان خلکو ته رسوي.
-
د يمن بې پايه جګړه
په صنعا کې د جګړې ويجاړی
د يمن ښکلې پلازمينې صنعا ته د جګړې له کبله سخت زيان رسيدلی دی. په ۲۰۱۵م کال کې د سعودي عربستان په مشرۍ ائتلافي ځواکونو د يمن په رسميت پيژندل شوي حکومت په ملاتړ، پر صنعا هوايي بريدونه وکړل. دا چې صنعا د حوثي ياغيانو پوخ سنګر دی، نو پر دې ښار سخت بمبار وشو.
-
د يمن بې پايه جګړه
د قربانيانو وير
د يمن جګړه د ډېرو مرګونو باعث شوه. د ملګرو ملتونو د معلوماتو په حواله د يمن په جګړه کې تر اوسه ۲۳۰ زره کسان مړه شوي دي. له دوی نيمايي يې ملکيان دي چې د جګړې له کبله د رامنځته شوې بې وزلي او بدبختيو له کبله مړه شوي دي. په زرونه کسان د ښکيلو خواو ترمنځ د لاس په لاس جګړې قرباني شوي. په وژل شويو کې کابو ۲۰۰۰ ماشومان هم شامل دي.
-
د يمن بې پايه جګړه
کسب او د کار بازار
د يمن جګړه لا دوام لري. په همدې حال کې د هيواد په ځينو سيمو کې اوس هم کرهنیزې ځمکې لا شته او کرل کيږي. دا سړی چې [ په انځور کې] د يمن په جنوب لويديځ کې د تعز په بازار کې هر شی چې په لاس ورځي، پلوري دلته د قات د پلورلو په حال کې ليدل کيږي. قات د يمن يو مشهور بوټی دی چې د مخدره موادو په توګه ترې استفاده کيږي.
-
د يمن بې پايه جګړه
«د مصالحو جاده»، يو تل پاتې ميراث
يمن څو پيړۍ د هند او عربي نړۍ ترمنځ د مصالحو د تجارت مرکز وو. خو هندوستان ته د سمندري لارو تر کشف وروسته یې خپل دغه مهم تجارتي نقش له لاسه ورکړ. د يمن «جاده ادويه» يا د مصالحو جاده د يادګار په توګه پاتې ده. پاسنې انځور په ۲۰۲۰م کال کې د تعز په يوه دوکان کې اخيستل شوی دی.
-
د يمن بې پايه جګړه
اوبه، هیلې، رڼا
جنګ پرته له ويجاړيو بل څه نه راوړي. خو د مطلقې ويرانۍ په منځ کې هم د ژوند نخښې پر ځای پاتې دي. د تعز ښار د لامبو دا حوض له جګړو په امان پاتې شوی. دلته اوس هم د پخوا په څير د وزګار وخت د تیرولو امګان شته او د خلکو له پاره د خوښۍ د يو څو شيبو د ترلاسه کول زمينه برابروي.
ملګرو ملتونو پر ښکيلو اړخونو د روژې په میاشت کې د اوربند د رامنځته کولو غږ کړی وو څو په یمن کې د بشري بحران شدت يو څه را کم شي.
دمګړی يو شمير بيړيو ته چې په تيلو بار دي، د الحديده بندر ته د داخليد اجازه نه ورکول کيږي. د سعودي عربستان په مشرتوب ائتلاف د يمن پر سمندري او هوايي قلمرو کنترول لري.
پر صنعا او الحديده هوايي بریدونه
تر دې مخکې حوثي ياغيانو په سعودي عربستان کې يو شمیر هدفونه په نخښه کړي ول چې په هغه کې په جده کې د فورمل – ۱ د سیاليو ځغاسته ليکې ته څېرمه د تيلو يوه دستګاه هم شامله وه. د سعودي عربستان په مشرتوب ائتلاف د يکشنبې په ورځ د حوثيانو له خوا پر اعلان شوي اوربند سربیره هم پر صنعا او الحديده ښارونه هوايي بريدونه وکړل. په دې بريدونو کې د پنځوو ښځو او دوو ماشومانو په ګډون اته کسان ووژل شول.
د يکشنبې په ورځ ياغیانو د ډېرو بنديانو پر تبادلې د توافق اعلان هم وکړ. د يمن حکومت ويلي ول چې د «زندانيانو دغه تبادله تر غور لاندې ده.»
په يمن کې له ۲۰۱۵م کال راهېسې د ولسمشر منصور هادي ځواکونه چې د سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو او نورو عربي هيوادونو له ملاتړه برخمن دي، د حوثي ياغيانو پر ضد چې د ايران ملاتړ ورسره دی، جګړه کوي.
د ملګرو ملتونو د معلوماتو په حواله په دې جګړه کې تر اوسه څه نا څه ۳۸۰ زره انسانان وژل شوي او په میلیونو نور تېښتې ته اړ شوي دي.
ب. ص/ ن. ز (afp, rtre)