د مولانا جلاالدين بلخي علمي ياد غونډه
۱۳۹۲ فروردین ۲۲, پنجشنبهپه غونډه کي د کندهار پوهنتون د بيلا بيلو پوهنځيو استادانو او محصلينو د مولانا د ژوند، اثارو، شاعرۍ، سفرونو، عرفان، فکر، تصوف، اروا پوهني، سياست، ملي هويت او پر نورو اړوخونو باندې مقالې ولوستلې.
د کندهار پوهنتون علمي مرستيال انجنير عبدالتواب بالاکرزي مولانا د ټول انسانيت شاعر ياد کړ. د هغه په خبره مولانا د شعر په ژبه د نړۍ انسانان د يو خداى عبادت، يووالي، سولي، زغم او کلک هوډ ته هڅولي دي:
«د مولانا اثار که په غور ولوستل سي، هلته له ورايه د ټولو انسانانو له پاره د خداى پرستۍ، ورورۍ، سوکالۍ او ميني درس پروت دى. مولانا خپل لوستونکي له بېځايه جګړې راګرځولي او د سولي ارامه لار يې ورته ښوولې ده.»
د ژورناليزم پوهنځي رئيس څېړندوى شېر شاه رشاد مولانا جلا ل الدين محمد بلخي د خپل وخت يو مجذوب شاعر ياد کړ. د شيرشاه په خبره د مولانا هر کلام د خپل موسقيت له مخي خپل لوستونکي اوريدونکي نه يوازي را جلبول، بلکي تر اوسه يې هم لوستونکي او اوريدونکي د شعر په موسقيت کي خپل تصوير ويني او ورته جذب دي.
د هغه په قول د مولانا له شعرونو څخه د پښتو کلاسيک او معاصرو ليکوالو او شاعرانو ژباړي کړي او د ده د فکر څرکونه د شاعرانو په شعرونو او نثرونو کې له ورايه څرګنديږي:
«د مولانا په شعرونو کې يو داسې موسقيت او آهنګ موجود دى، چي ډېرو کمو شاعرانو په خپلو کلامونو کي دا ډول موسقيت ځاى کړى دى. همدا د ده د لوړ استعداد، ځانګړی موسقيت او عالي پيغام دى، چي فکر يې د نړۍ ډېرو ژبو ته لار کړي او هلته يې هم لوستونکي پيدا کړي دي.»
ليکوال عبدالله ځواک د مولانا جلال الدين محمد بلخي د سياسي نړۍ ليد په اړه اوږده مقاله ولوستل او زياته يې کړه، چې مولانا نه يوازي ټولنپوه، اروا پوه، استاد او شاعر وو، بلکي د خپل وخت له مهمو سياستپوهانو څخه هم شمېرل کيږي. د هغه په خبره، د مولانا په شاعرۍ کي د نورو اړخونو ترڅنګ د سياست او سياستپوهني اړخونه هم خورا زيات او روښان دي:
«مولانا داسې وخت وزېږېد، چي په شاوخوا کي د خوارزم شاهانو زور او ځواک پرتخت منګولي ښخي کړي وې، مولانا د چنګيز د تاړاکونو پرمهال ځوان وو او د سلجوقيانو پر وخت په ترکيه کي وفات سوى دى.»
د مولانا اصلي نوم محمد په جلال الدين او بلخي سره هم شهرت لري. هغ په ۶۰۴ هجري سپوږميز کال په بلخ کي زېږېدلى دى. نوموړى د فارسي ژبي يو پيژندل سوى شاعر دى، چي اوس نړيوال شهرت لري.
د مولانا نژدې ټول اثار د نړۍ په ډېرو ژبو ترجمه سوي دي. د غه ستر عالم په سوو شاګردان روزلي دي. هغه اوس نه يوازي د فارسي، بلکي د نړيوالو ادبياتو په سرلارو شاعرانو کي شميرل کيږي.
د دغه فلسفي انسان تر ټولو مشهور اثار مثنوي معنوي نوميږي، چي ٢٥٦٣٢ بيته لري. محمد بلخي په مولانا روم هم پيژندل کيږي، چي د ورپيښي ناروغۍ له امله په کال ٦٧٢هجري سپوږميز کي د لومړۍ خور پر پنځمه له دې نړۍ څخه سترګي پټي او په قونيه کي خاورو ته وسپارل سو.