1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

Nagroda Altiero Spinellego dla Krzyżowej

12 stycznia 2021

Ambasador Marek Prawda twierdzi, że nagroda, której patronuje włoski antyfaszysta, wcale nie przypadkiem trafiła do Krzyżowej, gdzie w czasie II wojny światowej spotykali się niemieccy przeciwnicy nazizmu.

https://p.dw.com/p/3noBE
Polen Mazowiecki und Kohl in Krzyzowa 1989
Premier Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl w Krzyżowej, 12.11.1989Zdjęcie: picture-alliance/dpa/M. Athenstädt

Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego stała się pierwszą polską laureatką Nagrody imienia Altiero Spinellego przyznawanej od 2017 roku przez Komisję Europejską za propagowanie wiedzy o Unii Europejskiej. W jej trzeciej edycji za rok 2019 wyróżnionych zostało jeszcze 15 innych organizacji, w tym trzy z Niemiec: ruch obywatelski Pulse of Europe (Puls Europy), Munich European Forum (Monachijskie Forum Europejskie) i Fundacja Bertelsmanna. Wręczenie nagród (wraz z czekami na 25 tysięcy euro każdy) planowane jest na styczeń, ale ze względu na pandemię jedynie w formacie online.

Czy jednak patron nagrody, przedwojenny komunista włoski, nie jest kontrowersyjnym wzorem? – Dla mnie Spinelli jest jedną z takich postaci, które pokazują, z jak różnych źródeł idea europejska czerpała, bo zarówno z chrześcijańskich, jak i z lewicowych – mówi w rozmowie z DW Marek Prawda, dyrektor warszawskiego biura Komisji Europejskiej, były ambasador RP przy Unii Europejskiej, w Berlinie i w Sztokholmie. 

Dr. Marek Prawda Botschafter der Republik Polen
Marek Prawda, dyrektor warszawskiego biura Komisji Europejskiej Zdjęcie: Imago

Na Ventotene…

Altiero Spinelli prezentował tę drugą opcję. Przed wojną był członkiem Włoskiej Partii Komunistycznej (PCI). Miał 20 lat, gdy w 1927 roku trafił na dziesięć lat do faszystowskiego więzienia. W 1937 roku został usunięty z szeregów PCI – za krytykę stalinizmu i trockizm. Jak wielu innych przeciwników reżimu, po wyjściu z więzienia został internowany i osadzony w obozie na wyspie Ventotene na Morzu Tyrreńskim, około 70 km na zachód od Neapolu. Tam był przetrzymywany do 1943 roku.

I właśnie tam wspólnie z liberałem Ernesto Rossim i socjalistą Eugenio Colornim napisał w 1941 roku Manifest z Ventotene „O wolną i zjednoczoną Europę”. Ci trzej włoscy antyfaszyści źródła II wojny światowej widzieli w państwie narodowym, natomiast w europejskim państwie federalnym – zarządzanym według ich koncepcji przez partię rewolucyjną – upatrywali remedium na takie zagrożenie w powojennej przyszłości.

…i w Kreisau

Mniej więcej w tym samym czasie półtora tysiąca kilometrów na północ, w Kreisau, dzisiejszej Krzyżowej, na Dolnym Śląsku, w domu na wzgórzu o powojennym porządku europejskim dyskutowali przyjaciele gospodarza, Helmutha Jamesa Grafa von Moltke, nazwani później przez gestapo Kręgiem z Krzyżowej. Dla większości z nich podstawą był światopogląd chrześcijański, czy to w katolickim, czy ewangelickim wydaniu.

Także i w tym gronie pojawił się pomysł odejścia od koncepcji narodowych. „Nie wspólnota niezależnych państw narodowych była celem, lecz europejskie państwo federalne”, napisał Frédéric Stephan, autor pracy o wyobrażeniach Europy w niemieckim i francuskim antynazistowskim ruchu oporu o ukształtowanej w Krzyżowej wizji powojennej Europy.

Altiero Spinelli italienischer Politiker
Włoski komunista Altiero Spinelli (1907-1986)Zdjęcie: Imago/Leemage

Pandemiczne opóźnienie

Anna Kudarewska z uhonorowanej europejskim wyróżnieniem Fundacji nie kryje radości z uzyskania tej nagrody. A szczęśliwa jest tym bardziej, że Komisja Europejska przyznała ją za program realizowany przez Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży (MDSM) w Krzyżowej, którym kieruje. – Bardzo miło nas zaskoczyło, że nasze wysiłki zostały docenione, bo było dużo aplikacji z całej Europy – mówi w rozmowie z DW.

To była trzecia edycja nagrody imienia Altiero Spinellego, za rok 2019. Wyniki rywalizacji miały być znane już wiosną ubiegłego roku, ale pandemia koronawirusa spowodowała, że zostały ogłoszone ze sporym opóźnieniem, 3 grudnia. A potem Fundacja zwlekała kilka kolejnych tygodni z powiadomieniem mediów. Uczyniła to dopiero w poniedziałek 11 stycznia. – Komisja Europejska przygotowywała swoją strategię komunikacyjną i myśleliśmy, że musimy poczekać – tłumaczy pani Anna. – Poza tym przed świętami trochę się baliśmy, że ta ważna wiadomość utonie w lawinie świątecznych życzeń – dodaje.

Helmuth James Graf von Moltke Jurist und Widerstandskämpfer
Helmut James von Moltke, prawnik i członek "Kręgu z Krzyżowej"Zdjęcie: Imago/ZUMA/Keystone

Z dziećmi o solidarności

Fundacja „Krzyżowa” została nagrodzona za realizowaną przez MSDM wymianę młodzieży między Polską a Niemcami, a także Ukrainą i innymi państwami. – A dokładniej za to, że mówimy o europejskich wartościach, o różnorodności, solidarności, współpracy – wyjaśnia Anna Kudarewska. 

– Są to zazwyczaj pięcio-, sześciodniowe pobyty, na które przyjeżdżają albo całe klasy szkolne, albo reprezentacje szkół z różnych klas – opowiada w rozmowie z DW. – Jest dużo warsztatów, które mają na celu zapoznanie się uczestników ze sobą. Mówią, kto skąd pochodzi, z jakiego kraju, z jakiego miasta, co go interesuje. Rozmawiają najczęściej po angielsku, czasami po polsku i niemiecku, z tłumaczem.

A jak wyglądają rozmowy na przykład o solidarności europejskiej? – To zależy też od wieku, bo miewamy tu też małe dzieci, niekiedy nawet ośmioletnie – odpowiada pani kierownik MSDM w Krzyżowej. – Muszą coś wspólnie stworzyć, coś razem rozwiązać, coś przygotować dla innej grupy. A potem przekładamy to na solidarność międzynarodową, europejską.

Bernhard Vogel in Kreisau
Od wielu lat Krzyżowa jest miejscem polsko-niemieckich spotkań. Na zdjęciu chadecki polityk Bernhard Vogel, 12.11.2019Zdjęcie: DW/A. M. Pędziwol

Ojcowie założyciele

– Nawet jeśli ta paralela była niezamierzona, to mamy prawo ją tak odczytać – komentuje ambasador Prawda myśl, że przyznając Nagrodę imienia Altiero Spinellego Fundacji „Krzyżowa” Komisja Europejska mogła się kierować pewną zbieżnością koncepcji włoskich i niemieckich przeciwników reżimów Mussoliniego i Hitlera.

Skoro Unia Europejska jest projektem pokojowym, to zdaniem ambasadora Prawdy szuka swoich patronów wśród takich ludzi, którzy w życiu bardzo dużo ryzykowali. Spinelli do takich niewątpliwie należał. – Przecież te jego lata więzienia to dowód na wierność swoim przekonaniom. Z kolei Helmuth James von Moltke  zapłacił za swoje najwyższą cenę – przypomina.

Spinelli jest zaliczany do ojców-założycieli Unii Europejskiej, obok Konrada Adenauera, Jeana Moneta, czy Roberta Schumana i kilku innych.

I tu się analogia kończy. Bo Helmuth James von Moltke w tym gronie nie jest wymieniany.

Chcesz skomentować ten artykuł? Dołącz do nas na facebooku! >>