200 Lat „Teorii kolorów” Goethego

W Wetzlar nad Lahnem młody Jan Wolfgang von Goethe miał na życzenie swojego ojca odbyć praktykę w Wyższym Sądzie Krajowym. Było to w roku 1772. Jednak, zamiast poświęcić się nudnej jurysprudencji, zakochał się nieszczęśliwie w Charlotte Buff, której serce było niestety zajęte. Doświadczenie pełne cierpienia stało się inspiracją do napisania „Cierpień młodego Wertera”. Od tego momentu miasto Wetzlar uznaje się za trzecie, obok Frankfurtu i Weimaru, "miasto Goethego".

Na idyllicznej starówce w Wetzlar, na dziedzińcu Lottehof, gdzie Goethe spotkał Charlotte, aktorzy przypominają o innym dziele Goethego, które było mu bliższe, niż wszystkie inne jego dzieła literackie. Podczas pobytu w Rzymie Goethe odkrył zamiłowanie do kolorów. Spędzał dużo czasu w kręgach malarzy i pewnego dnia zapytał ich, jak powstają kolorystyczne odcienie w ich malowidłach. Ponieważ nie otrzymał oczekiwanej odpowiedzi postanowił teoretycznie zająć się kolorami.

Rezultatem tego zainteresowania była opublikowana po raz pierwszy w 1810 roku „Teoria kolorów”. „Jest to książka, nad którą Goethe pracował, podobnie jak nad Faustem, dziesiątki lat. To najobszerniejsze dzieło autora, do którego był szczególnie przywiązany i jest to też rzadko czytana książka”, wyjaśnia Olivier Meyer-Ellendt, który zainscenizował dla odwiedzających Wetzlar sztukę „Istota koloru”.

Goethe kontra Newton

„Podążamy śladami Goethego i innych osób z czasów, kiedy zajmował się on teorią kolorów”- opowiada Meyer-Ellendt. 17 maja 1798 roku spoglądał przez pryzmat na świeżo wybieloną ścianę i oczekiwał, że zobaczy tęczę kolorów.

Założenie to przejął od Newtona, który był zdania, że światło słoneczne można rozszczepić na różne kolory. Goethe nie byłby sobą, gdyby w oparciu o ten eksperyment nie próbował obalić teorii Newtona. Jak mówił pewien siebie o Newtonie: „Jak ten gość się myli!: Białe światło miałoby zawierać w sobie wszystkie inne kolory? Absolutnie bez sensu! Jak może to być prawdopodobne, jeżeli każda barwa już sama w sobie ciemniejsza jest od białego światła?”. Goethe miał odmienne poglądy o istocie kolorów od Newtona, który również występuje w sztuce „Istota koloru”. Zdaniem Goethego kolory powstają w wyniku współdziałania światła i ciemności. Teorię tą opisał dokładnie w swoim dziele.

Kolory i ich percepcja

Inna część teorii kolorów Goethego zajmuje się oddziaływaniem kolorów na człowieka. Goethe opisuje je jako „zmysłowo- obyczajowe oddziaływanie barw”. Również w tej części pracy przedstawia odmienne spojrzenie niż Newton. Ten był zdania, że działanie kolorów ma charakter czysto subiektywny. Dla Goethego barwy mają wpływ na stany emocjonalne człowieka. W inscenizacji Meyera-Ellendta aktorzy powtarzali słowa pisarza:, „Jeśli spoglądasz podczas szarego, zimowego wieczoru w krajobraz przez żółte szkło, twój nastrój poprawia się; spogląda się na świat w zielonym świetle, działa to uspokajająco”.

Weltzar - miasto przemysłu optycznego planuje wystawę

Dokładnie rzecz biorąc, dziś już wiemy, że ani teoria Goethego, ani Newtona nie odpowiada rzeczywistości. Fizyce kwantowej zawdzięczamy stwierdzenie, że światło nie składa się z cząstek, a jest czymś jednorodnym. Wetzlar, miasto, w którym działają firmy optyczne jak Lentz czy Hensoldt, chce zebrać historyczną dokumentację dotyczącą teorii kolorów i zorganizować w listopadzie tego roku wystawę „Źrenica i odkrycie kolorów". "Pokazane mają zostać rzadkie eksponaty związane z tym tematem, stare druki i książki, tzw. książki kolorów, nomenklatury i atlasy barw, w których przedstawione są chemiczne składniki farb i paleta kolorów”- informuje Dr. Anja Eichler, kuratorka wystawy.

Do końca sierpnia będzie można w Wetzlar oglądać jeszcze sztukę „Istota koloru”. Pełne humoru przedstawienie jest niewątpliwie interesującym urozmaiceniem podczas zwiedzania miasta.

Daniel Scheschkewitz/ Anna Biel-Glomb

Red.odp. Małgorzata Matzke