۱۳۸۹، ایران در تنگنای تحریم‌های بین‌المللی
۱۳۸۹ اسفند ۱۲, پنجشنبه
محمود احمدی‌نژاد در پائیز سال‌جاری کوشید تحریم‌های بین‌المللی را بی‌اثر جلوه دهد. وی در مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی آمریکائی گفت:«اگر آمریکا و اروپا تحریم‌ها را افزایش دهند، ایران در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند نیازهای خود را تامین کند.»
اما مجموعه گزارش‌هائی که در سال‌جاری در رسانه‌های داخلی منتشر شد، از تاثیر مخرب تحریم‌ها بر اقتصاد ایران حکایت داشت. شهریورماه امسال، محمد مهدی شیرازی عضو کمیسیون سیاست‌خارجی مجلس شورای اسلامی نسبت به «زمین‌گیر شدن دستگاه‌ها و صنایع ایران» خبر داد. در همان زمان، میرحسین موسوی، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی و مهدی کروبی نیز، هشدار دادند که تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تاثیری ویرانگر دارند و دولت نباید آن‌ها را ندیده بگیرد.»
شورای امنیت سازمان ملل متحد در ماه ژوئن امسال، با صدور چهارمین قطعنامه، تحریم‌ها را تشدید کرد. اما مسئله به همینجا خاتمه نیافت، بلکه آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های یکجانبه دیگری را نیز به ایران تحمیل کردند.
تحریم شرکت‌های پوششی
ایالات متحده آمریکا، در پی تحریم تعداد زیادی از بانک‌ها، شرکت‌های کشتی‌رانی و مسئولان امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی، بهمن‌ماه امسال اسامی ۵ شرکت و ۶ فرد را در ایران و ترکیه بر فهرست تحریم‌شدگان خود افزود. خزانه‌داری آمریکا این گروه را متهم کرد که در تهیه مواد و تجهیزات برنامه موشکی بالستیک ایران نقش داشته‌اند.
خبرگزاری رویترز به نقل از خزانه‌داری آمریکا نوشت که ۳ شهروند ایرانی تحریم‌شده به نام‌های محمد‌جواد، میلاد و مانی جعفری، هدایت شبکه تامین تجهیزات موشکی را به عهده داشته‌اند.
خزانه‌داری آمریکا در روز ۲۳ دیماه امسال نیز ۲۴ شرکت پوششی دیگر را به اتهام مشارکت در برنامه‌های فضائی جمهوری اسلامی تحریم کرده بود. یک‌ماه پیش از آن هم، ۱۰ شرکت خصوصی و ۵ شخص حقیقی به اتهامات مشابه مشمول تحریم آمریکا شده بودند.
تحریم‌های روسیه
روسیه که قبلا همواره با تحریم‌های بین‌المللی مخالفت می‌ورزید، پس از تصویب قطعنامه شماره ۱۹۲۹ شورای امنیت سیاست خود را در برابر جمهوری اسلامی تغییر داد. آخر شهریور امسال مسکو اعلام کرد که واگذاری سیستم دفاع موشکی اس ۳۰۰ ، تجهیزات زرهی، بالگردها و ناوهای جنگی به ایران ممنوع شده است.
در همان زمان خبرگزاری ریانووستی به نقل از منابع کرملین نوشت که تحریم‌های مسکو ارائه خدمات بیمه به طرف ایرانی را نیز در بر می‌گیرد. اسامی شرکت‌های متعلق به سپاه پاسداران نیز در فهرست تحریم‌های روسیه قرار گرفتند.
گسترش نفوذ چین و ترکیه
تحریم‌های بین‌المللی در عین‌حال سبب گسترش نفوذ چین و ترکیه در بازار ایران شد. بر اساس آمارهای رسمی، حجم مبادلات چین با ایران امسال به حدود ۲۹ میلیارد دلار رسید. به گزارش برخی منابع، زمستان امسال فاش شد که جمهوری اسلامی، پس از تحریم‌های شورای امنیت، قراردادهای نابرابر تازه‌ای برای بهره برداری از منابع نفت خلیج فارس با جمهوری خلق چین بسته است.
این قراردادها، ایران را متعهد می‌کنند که ۴۰ درصد سهم خود از درآمد ناشی از استخراج نفت را، صرف خرید کالاهای چینی کند. در همین چارچوب، قرار است چین یک سیستم دفاع موشکی به قیمت تقریبا ۱۲ میلیارد دلار در اختیار سپاه پاسداران قرار دهد.
حجم مبادلات بازرگانی ترکیه و ایران نیز، در سال‌جاری از مرز ۱۰ میلیارد دلار فراتر رفت. در سفر بهمن ماه عبدالله گل رئیس‌جمهور ترکیه به تهران، اعلام شد که این رقم تا ۵ سال دیگر به سالانه ۳۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. در این سفر بیش از ۱۰۰ بازرگان ترک در ایران قراردادهائی بستند که جزئیات آن‌ها هنوز فاش نشده است.
ترکیه اکنون می‌رود تا جای دوبی را در مبادلات بین‌المللی ایران پر کند. براساس آمار اتاق بازرگانی استانبول، یک چهارم شرکت‌هائی که امسال در ترکیه به ثبت رسیدند، متعلق به ایرانیان هستند. نقش اصلی این شرکت‌ها دور زدن تحریم‌ها و تامین نیازهای ایران از طریق واسطه‌ها است.
مشکل بنزین داخلی و سقوط هواپیماها
تحریم بنزین در سال‌جاری دولت را ناچار کرد که بخشی از خطوط تولید صنایع پتروشیمی را به تولید بنزین داخلی اختصاص بدهد. این نوع بنزین، زمستان امسال سبب آلودگی شدید هوا شد. بسیاری از کارشناسان محیط زیست اعلام کردند که بنزین تولید شده در صنایع پتروشیمی، به دلیل موادی که برای پالایش آن مورد استفاده قرار گرفته، سلامتی مردم را به شدت تهدید می‌کند.
سقوط چندین هواپیمای ناوگان هوائی جمهوری اسلامی را نیز کارشناسان ناشی از تحریم‌ها و عدم رسیدن قطعات به هواپیماها دانسته‌اند. یکی دیگر از اثرات منفی تحریم‌ها، معطل ماندن خط لوله گاز ایران به هندوستان بود که قرار بود از مسیر پاکستان بگذرد، اما دولت پاکستان حاضر به همکاری در این زمینه نشد.
در حالی که محمود احمدی‌نژاد قبلا تحریم‌ها را کاملا بی‌اثر دانسته بود، دولت ایران در مذاکراتی که زمستان امسال با پنج عضو دائمی شورای امنیت و آلمان در ترکیه داشت، لغو تحریم‌ها را پیش‌شرط موفقیت این مذاکرات دانست. همین موضع نشان داد که برخلاف نظر رئیس دولت، تحریم‌ها جمهوری اسلامی را به شدت در تنگنا قرار داده است.
جواد طالعی
تحریریه: فرید وحیدی