"کوسموس"؛ پیوند با طبیعت و معنویت
۱۳۸۹ مهر ۱۰, شنبه
"کوسموس" معانی بسیاری دارد، از جمله کیهان، گیتی، کهکشان... "کوسموس"، فیلم سینمایی کارگردان مشهور تُرک، رها اردم (Reha Erdem) علاوه بر این وجوه، به زندگی درونی شخصیت‌های فیلم هم اشاره دارد.
این "کوسموس"، روستایی برف‌‌گرفته است بر سر مرز هیچ‌کجا که در آن مردمی ساده و قانع زندگی می‌کنند. روزمرگی این زندگی بدوی و دشوار، با نوسانات طبیعی پیوند خورده است: همه‌ی موجودات این "کوسموس"، از انسان و حیوان و نبات و سنگ، به قوانین مطلق این طبیعت خشن تن در داده‌اند و به جای مبارزه با آن، به جزیی از آن بدل شده‌اند.
از این رو در ابتدای فیلم، دختری بلندبالا با گیسوانی سیاه و رنگی مهتابی، دامن و بلوزی سبک، در سرمای زیر صفر یک روز برفی، کنار رودی پرخروش می‌دود و از سر ترس یا خوشی آواهای نجومی عجیب و غریبی سر می‌دهد. او تنها وقتی خود را معرفی می‌کند، از واژه‌ها سود می‌جوید:
ـ «اسم من نپتون است.»
مردی که به تازگی وارد این روستا شده، با خوشحالی در جواب او می‌گوید:
ـ «پس من هم کوسموس هستم.»
"ناجی معجزه‌گر"
"کوسموس" مردی است با موهایی ژولیده، چهره‌ای تکیده و چشم‌هایی گود افتاده. او دائم زیر لب ورد می‌خواند، گریه می‌کند یا بی‌دلیل می‌خندد. او بیشتر به دیوانه‌ای بی‌آزار شباهت دارد تا "موجودی" از کهکشان‌های دیگر. ولی مردم روستا با او به مثابه "فرستاده‌ای از عالم غیب" رفتار می‌کنند. "کوسموس" پیش از آن‌که در روزی برفی و سرد به آن روستا پناه ببرد، پسر‌بچه‌ی رنجوری را از غرق‌شدن نجات می‌دهد و از این‌رو اهالی ده، به او به عنوان "ناجی‌ای معجزه‌گر" احترام می‌گذارند.
همین تصور "کوسموس" را از هر اتهامی بری می‌دارد: با این که به محض ورود این "ناجی"، دزدی از مغازه‌ها و سرقت اموال مردم در آن روستا آغاز می‌شود، ولی کسی به او شک نمی‌برد. "اهالی ده بالا" که سیاستمداران محلی، زمینه‌ی سیاسی − اجتماعی برقراری ارتباط با آنان را فراهم می‌سازند، نخستین کسانی هستند که در مظان اتهام سرقت و ایجاد ناامنی قرار می‌گیرند.
هرچند سارقین "ده بالا" هرگز دستگیر نمی‌شوند، مخالفان برقراری مناسبات با "بیگانگان"، این اتهام واهی را "امری ثابت شده" تلقی می‌کنند و می‌کوشند با توسل به آن مخالفان سیاسی خود را مرعوب کنند.
نیکی از سر پلیدی
"کوسموس" برای پُرکردن جیب خود یا سود شخصی دست به سرقت نمی‌زند؛ او از ثروتمندان می‌دزدد و مال دزدیده‌شده را در اختیار "نیازمندان" قرار می‌دهد. این "ناجی بی‌نیاز" بی‌شباهت به قهرمان فیلم "داگ‌ویل" کارگردان دانمارکی، لارس فن تریر، به نام "کریس" نیست که پلیدی‌های شخصیتش هنگامی به نمایش گذاشته می‌شود که نیات نیک‌اش را عملی می‌کند.
ولی "کوسموس" از این امتیاز نیز بهره‌مند است که با "دنیای مافیها" در پیوند است. او هر چند می‌کوشد، زندگی مادی نیازمندان را تأمین کند، ولی نگران نجات روح آنان هم هست و دائم با نجوای وردها و حکمت‌های عارفانه و ربانی، مردم را به راه "راست" هدایت می‌کند؛ هر چند که خود نیز هنوز در جستجوی "هویت" خویش است.
همین موضوع، یا به عبارتی جستجوی "هویت انسانی" در جهانی دستخوش دگرگونی‌های بنیادی، دستمایه‌ی اصلی فیلم "کوسموس" را تشکیل می‌دهد. به‌نظر رها اردم، جوهر هویت انسان قرن بیست و یکم را پیوند با طبیعت و معنویت می‌سازد.
رها اردم، که در سال ۱۹۶۰ در استانبول به‌دنیا آمده، با پرداختن به موضوعی به‌روز، از سه زاویه‌ی هنری − عرفانی − سیاسی دست به بندبازی‌ای سینمایی زده است. نیتجه‌ی این بندبازی، فیلم ۱۲۲ دقیقه‌ای "کوسموس"، در جشنواره‌های بسیاری مورد تحسین قرار گرفته است؛ از جمله در جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم آنتالیا و برلیناله‌ی سال ۲۰۱۰.
برای پی‌بردن به داستان فیلم و دیدن نماهای آن روی نشانه‌ی » کلیک کنید:
FF/KG