در حالی که وزیر نفت ایران روز دوشنبه ۱۵ شهریور از کسری روزانه ۲۰۰ میلیون متر مکعبی گاز در زمستان خبر داده و صادرات گاز کشور به عراق نیز تقریبا قطع شده، ترکیه و عراق بعنوان تنها مشتریان گازی ایران به سرعت میادین گازی خود را توسعه می‌دهند که نمونه آن امضای قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری شرکت توتال فرانسه و عراق در روز یکشنبه هفته جاری است.
ایران سالهاست که در زمستانها با کسری شدید گاز مواجه می‌شود و برای تامین گاز منازل مجبور به کاهش شدید صادرات گاز و تحویل آن به بخش صنایع، خصوصا نیروگاههای برقی می‌شود که موجب آلودگی شدید هوای کلانشهرها می‌شود.
اما ایران پارسال برای اولین بار در فصل پاییز با کسری گاز مواجه شد و صادرات گاز به عراق را متوقف کرد. طی هفته‌های گذشته ایران دوباره در آستانه پاییز، صادرات گاز به عراق را به شدت کاهش داده است و احتمالا با سرد شدن هوا دوباره قطع کند.
ترکیه تنها ۱۱ درصد گاز مصرفی خود را از ایران وارد می‌کند و قرارداد ۲۵ ساله واردات گازش از ایران نیز تا چهار سال آینده به پایان می‌رسد. از طرفی این کشور طی دو سال گذشته چندین میدان گازی نسبتا بزرگ در دریای سیاه و مدیترانه کشف کرده و انتظار می‌رود طی چند سال آینده دو برابر حجم واردات گازش از ایران، تولید داخلی گاز داشته باشد.
ترکیه پارسال توسعه میدان گازی ساکاریا را آغاز کرد و تا دو سال آینده تولید گاز از این میدان را آغاز خواهد کرد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
ایران سالانه قرارداد صادرات حدود ۹ میلیارد متر مکعبی گاز به ترکیه دارد، اما در عمل ۷ تا ۸ میلیارد متر مکعب توان صادرات دارد و پارسال نیز به خاطر انفجار خط لوله گازی در مرز با ایران، ترکیه در کل فصل بهار خرید گاز از ایران را متوقف کرد و پارسال کمی بیش از ۵ میلیارد متر مکعب گاز از جمهوری اسلامی خرید.
از طرفی عراق، بزرگترین مشتری گازی ایران روز یکشنبه قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری با شرکت نفتی توتال فرانسه امضا کرد که بخشی از آن مربوط به جمع‌آوری و پالایش سالانه ۷ میلیارد متر مکعب گاز همراه از میادین نفتی غرب القرنه ۲، مجنون، رتاوی، الطوبه و اللحیس است.
بودجه ایران و صادرات گاز
ایران در بودجه سال جاری خورشیدی ۲.۹ میلیارد دلار صادرات گاز پیش‌بینی کرده است. آمارهای شرکت بی‌پی نشان می‌دهد پارسال ایران ۲۵۱ میلیارد متر مکعب تولید گاز داشت که ۱۶ میلیارد متر مکعب آن صادر شد.
بدین ترتیب سهم صادرات، از گاز تولیدی ایران حدود شش درصد است. اما درآمد صادرات گاز برای دولت بسیار مهم است، چرا که قیمت گاز صادراتی بیش از ۲۰ برابر قیمت فروش داخلی گاز است و بدین ترتیب ۲.۹ میلیارد دلار درآمد صادراتی گاز، معادل بیش از کل درآمد دولت از فروش داخلی گاز است. ایران هزار متر مکعب گاز را به قیمت ۲۸۰ دلار به ترکیه و عراق می‌فروشد.
آخرین گزارش حسابداری کل کشور نشان می‌دهد که بودجه عمومی کشور در چهار ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ با کسری تراز عملیاتی ۵۰ درصدی، معادل ۴۶۴ هزار میلیارد تومان مواجه شده است.
درآمدهای نفتی کشور نیز طبق این گزارش تنها ۹ درصد محقق شده است. بدین ترتیب، از دست دادن بازارهای صادرات گازی کشور که درآمدی معادل ۶ درصد بودجه امسال را تشکیل می‌دهد، مشکلات مالی دولت ایران را افزایش خواهد داد.
در این میان، جواد اوجی وزیر نفت دولت ابراهیم رئیسی نیز ۱۵ شهریور اعلام کرده است « با روند کنونی مصرف گاز طبیعی در کشور، پیش‌بینی می‌کنیم که حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری گاز در فصل سرما داشته باشیم.»
متوسط تولید روزانه گاز ایران در سال گذشته کمتر از ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز بوده و با چنین میزانی از کسری، عملا دست دولت برای صادرات گاز و تحویل گاز به بخش صنایع، خصوصا نیروگاههای برقی بسته خواهد بود.
شرکت توتال فرانسه به همراه «سی‌ان‌پی‌سی» چین قبل از خروج آمریکا از برجام قرارداد ۵ میلیارد دلاری توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را با ایران امضا کرده بودند که می‌توانست امسال روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب به تولید گاز ایران بیفزاید، اما این شرکتها به خاطر تحریمهای آمریکا پروژه را رها کردند.
قرارداد ۲۷ میلیارد دلاری توتال فرانسه و عراق
بجای ایران، روز یکشنبه توتال فرانسه قراردادی ۲۷ میلیارد دلاری با عراق امضا کرد که یکی از پروژه‌ها، تولید سالانه ۷ میلیارد متر مکعب گاز و پالایش آن است.
ایران پارسال بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز تحویل عراق داده بود و با پروژه یاد شده، وابستگی عراق به گاز ایران به شدت کاهش خواهد یافت.
از طرفی، احسان عبدالجبار، وزیر نفت عراق در آیین امضای قرارداد گازی با توتال اعلام کرده بود که هزینه تولید گاز از پروژه‌های تحت رهبری توتال یک پنجم قیمت گاز وارداتی از ایران است.
عراق سالانه ۱۸ میلیارد متر مکعب گازی که از میادین نفتی، به همراه نفت استخراج می‌شود (گاز همراه) در مشعلها سوزانده و به هدر می‌دهد. علت امر، نبود تجهیزات جمع‌آوری گاز همراه و پالایش آن است.
این کشور طی سالهای گذشته قراردادهای زیادی با شرکتهای خارجی برای جمع‌آوری و پالایش گازهای همراه امضا کرده و نتیجه اینکه از سال ۲۰۱۵ تا سال گذشته، تولید سالانه گاز کشور از ۷ میلیارد متر مکعب به ۱۱ میلیارد متر مکعب رسیده و قرار است این رقم تا سال ۲۰۲۵ دو برابر شود.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
بدین ترتیب، در سالهای پیش رو، عراق عملا نیازی به گاز ایران نخواهد داشت و از طرفی خود ایران اکنون با کسری شدید گاز مواجه است و احتمالا در سالهای پیش رو، در همه فصول سال کسری گاز داشته باشد، چرا که میدان پارس جنوبی که ۷۰ درصد گاز کشور را تامین می‌کند، تا دو سال آینده به نیمه دوم عمر خود وارد می‌شود و هر سال ۱۰ میلیارد متر مکعب از تولید خود را از دست می‌دهد.
شرکت توتال فرانسه یکی از چند شرکت انگشت‌شمار جهان است که توانایی تولید سکوهای ۲۰ هزار تنی (۱۰ برابر سکوهای فعلی پارس جنوبی) و کمپرسورهای عظیم برای جلوگیری از افت تولید گاز از این میدان را داراست، اما تحریمها باعث شده است فعلا برنامه حفظ تولید گاز از این میدان عظیم مشترک با قطر متوقف بماند.
قطر سالها پیش با کمک خود شرکت توتال سکوهای ۲۰ هزار تنی در بخش قطری را راه‌اندازی کرد و توانست جلو افت تولید خود را بگیرد، اما ایران فعلا درگیر تحریمها و عدم همکاری شرکتهای بزرگ نفتی جهان است.
به غیر از گاز همراه میادین نفتی، عراق همچنین ۳.۵ تریلیون متر مکعب ذخایر گازی دارد که تقریبا بکر مانده و هم‌اکنون شرکت شرکت چندملیتی شلومبرژه - بزرگترین شرکت خدمات نفتی جهان - به همراه شرکت «دلتا اویل» عربستان برای توسعه میدان گازی «عکاس» عراق همکاری می‌کنند.
عراق همچنین با کمک شرکت چینی ساینوپک چندین سال است که میدان نفتی منصوریه در استان دیاله را توسعه می‌دهد و ۱۰ درصد از رشد تولید گاز کشور از همین میدان خواهد بود.
* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.