کابینه دوازدهم؛ دلسردی، ائتلاف یا معامله؟
۱۳۹۶ مرداد ۳۰, دوشنبه
"کابینه حداکثری"، "کابینه ائتلافی"، "کابینه اعتدال" و... اینها نام‌هایی است که از سوی جریان‌های مختلف به کابینه دوازهم روحانی داده شده و برای هرکدام از القاب هم علتی ذکر شده است.
"کابینه حداکثری" اشاره به رأی بالایی دارد که وزرای پیشنهادی روحانی از مجلس گرفتند. از مجموع ۱۷ وزیر پیشنهادی ۱۲ تن از آنان بالای ۲۰۰ رأی آوردند و تنها یک وزیر نتوانست اعتماد مجلس را کسب کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
"کابینه ائتلافی" از سوی کسانی مطرح شده که معتقدند برای تشکیل این دولت، ائتلافی بین اعتدال‌گراها، اصلاح‌طلبان و اصول‌گراها صورت گرفته است و کابینه اعتدال هم نامی است که خود روحانی و هم‌فکرانش بر آن متفقند.
اما در این میان هستند کسانی که این کابینه را یک عقب‌نشینی آشکار از شعارها و وعده‌های روحانی می‌دانند. اشاره این منتقدان بیش از هرچیز به نبود وزیر زن، وزیر سنی‌مذهب و وزیری از میان اقلیت‌های قومی و نیز ابقای وزرای "مسئله‌داری" چون وزیر کشور است.
بیشتر بخوانید: کابینه روحانی، از "ناامیدی بنفش" تا معمای "پروتکل کابینه"
در میان منتقدان همچنین گروهی به عملکرد نمایندگان مجلس به خصوص فراکسیون امید (اصلاح‌طلبان) اعتراض دارند و رفتار آنها در برابر وزرای پیشنهادی روحانی را منفعلانه ارزیابی می‌کنند. اشاره این گروه نیز به عنوان مثال به رأی‌آوری بالای رحمانی فضلی وزیر کشور است که می‌توان گفت خط قرمز اصلاح‌طلبان بود اما توانست ۲۵۰ رأی موافق به دست آورد. در مقابل حبیب‌الله بیطرف که چهره شناخته‌شده اصلاحطلب کابینه بود نتوانست از مجلس رأی اعتماد بگیرد.
رضا علیجانی فعال سیاسی مقیم پاریس اما بیش از آنکه به "رفتار منفعلانه" اعضای فراکسیون امید مجلس اشاره کند، نوک انتقادش را متوجه شخص روحانی کرده است. او در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «مهمتر از رأی دادن یا ندادن مجلس، نحوه چینش کابینه توسط خود روحانی بود یعنی آقای روحانی در چینش کابینه عقب‌نشینی‌هایش را انجام داده بود و به جز وزارت علوم تقریبا تمام تذکرها و هشدارهای بیت قدرت را رعایت کرده بود و حداکثر سعی‌اش را کرده بود که وزیرانی را که هم با جریان مقابل مشکل نداشته باشند و هم به لحاظ مدیریتی خودش آنها را قبول داشته باشد روی کار بیاورد.»
این فعال ملی مذهبی تاکید می‌کند که به نظر او اصولا معنای جریان اعتدال همین است که بین خواسته‌های مردم و ساختار قدرت یک تعادلی ایجاد شود اما علیجانی معتقد است روحانی نتوانسته این تعادل را برقرار کند: «به گمان من آقای روحانی حداقل در چینش وزرا نتوانست این بالانس را رعایت کند و بیشتر آن را به سمت قدرت هدایت کرد تا مردم.»
به عقیده علیجانی روحانی وارد هیچ تعاملی با جریان اصلاح‌طلبی نشده و فقط با جریان مقابل تعامل کرده است و اصلاح‌طلبان نیز به آن تن داده‌اند.
عملکرد ضعیف فراکسیون امید مجلس و پرسش از خاتمی
با این وجود رضا علیجانی منکر عملکرد ضعیف فراکسیون امید مجلس نیست. او عملکرد اعضای این فراکسیون را "آشفته و پراکنده" می‌داند. به عنوان مثال به رأی دادن بسیاری از اعضای این فراکسیون به سه وزیر پیشنهادی کشور، کار و آموزش و پرورش اشاره می‌کند که همواره مورد انتقاد اصلاح‌طلبان بوده‌اند و نیز رأی‌آوری بالای جهرمی وزیر پیشنهادی ارتباطات که به عقیده علیجانی "جوانی ناشناخته، جاه‌طلب و مرموز" است و می‌توان حدس زد که بخشی از رأی بالای او از سوی اصلاح‌طلبان تامین شده است.
در مقابل اما بیطرف که چهره شناخته‌شده اصلاح‌طلبان است نتوانست رأی بیاورد چرا که فراکسیون امید ناتوان از جلب نظر اصول‌گرایان معتدل برای او بوده است.
بیشتر بخوانید: علل رانده شدن بیطرف از "فرش قرمز" مجلس برای دولت
علیجانی گذشته از مدیریت ضعیف این فراکسیون که مسئولیت آن را متوجه شخص عارف می‌داند، معتقد است که جامعه باید در این باره محمد خاتمی را نیز مورد پرسش قرار دهد چرا که بسیاری از رأی‌دهندگان به دلیل خواست خاتمی به لیست امید رأی دادند.
او می‌گوید: «آقای خاتمی نباید رابطه یک‌طرفه با مردم داشته باشد این رابطه باید دوطرفه باشد و برخورد انتقادی و بازخواست از فراکسیونی شود که بخش مهمی از دلایل رأی‌آوری اعضایش حمایت خاتمی از آنها بوده است.»
"مهندسی انتخابات" این بار زنان را نشانه گرفت
"وجود حداقل سه وزیر زن در کابینه دوازدهم قطعی است"، "وزارت آموزش و پرورش به شهیندخت مولاوردی سپرده خواهد شد"، "معصومه ابتکار وزیر جهاد و کشاورزی" و بسیاری نقل‌قول‌های دیگری که پیش از معرفی کابینه دوازدهم و اکثرا از سوی منابع مطلع و موثق منتشر می‌شد افکار عمومی را آماده پذیرش حداقل یک وزیر زن کرده بود.
روحانی اما حتی یک وزیر زن هم برای کابینه دوازدهم معرفی نکرد. آیا وزیر زن خط قرمز تندروهاست؟ اگر چنین است چرا در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد مخالفتی با وزیر شدن مرضیه وحید دستجردی نشد؟
فاطمه گوارایی کنشگر حقوق زنان ضمن تاکید بر این نکته که از کابینه دوازدهم راضی نیست معتقد است نباید تنها نوک حمله را متوجه روحانی کرد بلکه باید به فشارهایی که بر اوست نیز توجه کرد.
او معتقد به "مهندسی انتخابات این بار پس از اعلام نتایج" است. به نظر او مهندسی انتخابات توسط جناح تندرو در سال ۸۸ خودش را در زمان اعلام نتایج نشان داد و اینک در مرحله تعیین کابینه.
گوارایی به دویچه وله می‌گوید: «من این بار مهندسی انتخابات را در فشاری می‌بینم که بر دولت وارد شده تا نتواند کابینه‌ای را روی کار بیاورد که خواسته رأی‌دهندگان بوده است. طیف تندرو می‌گوید اگر نتوانستیم از رأی آوردن روحانی ممانعت کنیم می‌توانیم کاری کنیم که بدنه اجتماعی که به او رأی داده از انتخابش ناراحت و گله‌مند شود و به تدریج از شرکت در انتخابات دلسرد شود.»
از سوی دیگر این فعال زنان به عنوان نظر شخصی خودش ترجیح می‌دهد که کابینه‌ای روی کار بیاید که بتواند در یک فضای آرام کار کند. گوارایی می‌گوید: «اگر قرار باشد چهره‌های مسئله‌دار برای جناح مقابل، در کابینه باشند که وجودشان هرروز اینقدر بحران ایجاد کند که دولت نتواند کارش را انجام دهد، من به شخصه ترجیح می‌دهم این چهره‌ها نباشند تا دولت بتواند در یک فضای آرام‌تر کار کند.»
بیشتر بخوانید: کابینه پیشنهادی روحانی؛ انتقاد از "تداخل نهادهای اطلاعاتی"
فاطمه گوارایی اما تاکید می‌کند: «ضمن اینکه معتقدم باید از دولت حمایت کرد اما آن نگاه انتقادی- حمایتی را هم باید همیشه حفظ کرد. ما در جاهایی که با وعده‌ها در تناقض بوده باید رویکرد انتقادی خودمان را داشته باشیم.»
او همچنین می‌گوید که فعالان برابری‌خواه بیکار ننشسته‌اند و از همین حالا شروع به تلاش برای انتخاب مدیران و معاونان وزارت‌خانه‌ها از میان زنان کرده‌اند.
"روحانی می‌توانست برای اهل سنت مقاومت بیشتری کند"
یکی دیگر از وعده‌های عملی‌نشده روحانی برای کابینه دوازدهم نبود وزیری از اهل سنت و از میان اقلیت‌های قومی بود. پیش از معرفی کابینه شنیده شد که ورود اهل سنت و اقلیت‌هایی مانند کردها و بلوچ‌ها به کابینه خط قرمز بیت رهبری است.
رضا علیجانی اما این نظر را ندارد. به عقیده او از طرف بیت رهبری مقاومت جدی با ورود اهل سنت به کابینه وجود ندارد بلکه محافل مذهبی قم به شدت با وزیر شدن و حتی مدیر بالارتبه شدن اهل سنت مخالفند.
این فعال سیاسی در این مسئله نیز روحانی را مقصر دانسته و می‌گوید: «در اینجا باید آقای روحانی به پاسداشت نقشی که اهل تسنن در رأی‌آوری ایشان داشتند بر این مقاومت غلبه می‌کرد و بیشتر مایه می‌گذاشت. این مانع قابل عبور بود چرا که از موضع مصلحت و امنیت ملی که برای خود روحانی هم بسیار مهم است می‌توانست استدلال کرده و مقاومت‌ها را بشکند.»
آیا مردم دلسرد می‌شوند؟
صرف‌نظر از اینکه پشت پرده چه گذشته و آیا برای چینش کابینه معاملاتی صورت گرفته یا نه، نتیجه اعلام‌‌شده حداقل برای سه گروه ناامید کننده بود: زنان، اقلیت‌های دینی و اقلیت‌های قومی.
آیا این ناامیدی می‌تواند منجر به تکرار آن چیزی شود که پس از دولت اصلاحات و دلسردی مردم از عملکرد خاتمی پدید آمد و احمدی‌نژاد را به قدرت رساند؟
رضا علیجانی معتقد به ادامه سیاست‌ورزی است. به اعتقاد او سیاست ادامه دارد و در همین کابینه و دولت متوقف نمی‌شود. علیجانی همچنین بر نقش جامعه مدنی تاکید کرده و می‌گوید: «جامعه مدنی می‌داند که نمی‌تواند همه خواسته‌هایش را از طریق اصلاح از بالا پیش ببرد بلکه بایستی به تقویت توان خودش و تاثیرات و فشار خودش از پایین ادامه دهد. در این کنش و واکنش و رابطه دیالکتیکی و دوسویه است که جامعه مدنی و حرکت از پایین از یک سو و فشار و اصلاحات از بالا از سوی دیگر روند سیاست ایران را پیش خواهند برد.»