ژنو: کنفرانس مبارزه با اعدام<br> تهران: ۲۱ نفر منتظر اجرای حکم اعدام

به گزارش سازمان‌های بین‌المللی از جمله عفو بین‌الملل، جمهوری اسلامی ایران پس از چین بالاترین رتبه اعدام در جهان را داراست. بدین ترتیب رتبه اول اعدام در خاورمیانه از آن ایران است.

معاون حقوق بشر قوه قضائیه در جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل که هفته گذشته در ژنو برگزار شد، اظهار داشت که اکثر اعدام‌های انجام‌شده در ایران مربوط به قاچاق مواد مخدر و قتل عمد است. این در حالی است که از ابتدای سال جاری شمسی تا کنون چهار نفر به اتهام فعالیت‌سیاسی در ایران به دار آویخته شده‌اند و ۲۱ تن دیگر نیز به همین اتهام منتظر تایید و اجرای حکم اعدام هستند.

محمدرضا علی‌زمانی و آرش رحمانی‌پور دو متهمی بودند که در دادگاه‌های پس از انتخابات شرکت داده شدند و پس از اخذ اعتراف، هر دو به اعدام محکوم شدند. حکم اعدام این دو در سحرگاه پنج‌شنبه هشت بهمن اجرا شد.

احسان فتاحیان و فصیح یاسمنی نیز دو زندانی کرد بودند که به ترتیب در آبان‌ماه و دی‌ماه امسال به دار آویخته شدند. اتهام این دو نفر محاربه اعلام شده بود.

در حال حاضر ۲۱ زندانی دیگر در انتظار اجرای حکم اعدام به سر می‌برند که ۲۰ تن آنان کرد هستند. متهم غیر کرد محکوم به اعدام، امیررضا عارفی یکی دیگر از متهمان حوادث پس از انتخابات است که در تهران دستگیر شده است.

در میان ۲۰ زندانی کرد محکوم به اعدام، نام دو زن وجود دارد: زینب جلالیان و شیرین علم‌هولی.

زینب جلالیان ۲۷ سال دارد. وی زمانی که ۱۰ سال داشته به دلیل مخالفت خانواده‌اش با تحصیل وی، از خانه فرار می‌کند و جذب گروه پژاک می‌شود. شیرین علم‌هولی نیز ۲۸ ساله و متهم به همکاری با گروه پژاک است.

دو تن از ۲۰ زندانی کرد محکوم به اعدام به نام‌های محمدامین عبداللهی و قادر محمدزاده در دادگاه بدوی به ترتیب به ۲۰ و ۳۲ سال زندان محکوم شده بودند اما در یک اقدام غیرمتعارف، دادگاه تجدیدنظر این احکام را به اعدام تبدیل کرد.

همچنین دو فعال کرد دیگر که حکم اعدامشان هنوز تایید نشده نیز در خطر اعدام قرار دارند. به گزارش سازمان حقوق بشر کردستان حبیب‌الله لطیفی و فرزاد کمانگر بارها از سوی ماموران زندان تهدید به اعدام شده‌اند.

این افراد تماما کسانی هستند که به جرایم سیاسی به اعدام محکوم شده‌اند. تعداد زیاد دیگری نیز در حال حاضر به جرایم غیرسیاسی در زندان به سر می‌‌برند و منتظر اجرای حکم اعدامشان هستند.

اعدام به جرم محاربه

تمامی کسانی که به دلیل فعالیت سیاسی به اعدام محکوم می‌شوند با اتهامی به نام محاربه روبرو هستند. محاربه لغتی عربی و به معنای جنگنده با خداست. اما مصداق حقوقی این واژه در قوانین ایران مشخص نیست.

شیرین عبادی حقوقدان در مورد این اتهام چنین می‌گوید: «محاربه در قوانین ایران متاسفانه تعریف دقیقی ندارد و به همین دلیل با تفسیرهای گوناگونی که می‏کنند، دادگاه بسیاری از مسایل را به اشتباه از مصادیق محاربه می‏داند».

مطابق ماده ۱۸۳ قانون مجازات اسلامی: «هرکس که برای ایجاد رعب و هراس و سلب آزادی و امنیت مردم دست به اسلحه ببرد، محارب و مفسد فی الارض است.»

این در حالی است که به گفته‌‌ی شیرین عبادی به دلیل نامشخص بودن مصادیق این جرم، حتی نوشتن یک مقاله نیز می‌تواند از سوی قضات، مصداق محاربه تلقی شود: «همان‏طور که تعریف خود جرم مشخص نیست، شرایط احراز آن را هم قانون مبهم گذاشته است و گاه دیده شده که نوشتن یک مقاله‏ی ساده و یا ایراد یک سخنرانی را مصداق محاربه با خدا گرفته‏اند. یعنی حتی نوشتن چند کلام می‏تواند انسان را در معرض احراز جرم محاربه قرار بدهد».

چرا تمایل به صدور حکم اعدام؟

در حالی که در تمامی کشورهای پیشرفته و مبتنی بر دموکراسی در دنیا، تمایل به صدور احکام سبک و حتی تبرئه متهمان وجود دارد، در سیستم قضایی جمهوری اسلامی، اکثر قضات متمایل به صدور احکام سنگین و مجازات مرگ هستند.

عمادالدین باقی پژوهشگر و موسس انجمن دفاع از حق حیات در مورد علت گرایش قضات ایرانی به صدور حکم اعدام می‌گوید: «عوامل مختلفی دارد؛ بخشی از آن به خود قضات و این که قضات در چه پروسه‏ای آموزش دیده‏ و تربیت شده‏اند برمی‏گردد و اساساً شیوه‏ی رسیدن به این مسند نقش مهمی دارد. بخشی از آن هم به جامعه، فرهنگ جامعه و روحیه‏ی خشونت و انتقامی که وجود دارد، برمی‏گردد. مشکلی که ما الان داریم، این است که جامعه از لحاظ فرهنگی از قوانین ما جلوتر است. یعنی نمی‏توان گفت قوانین بازتاب شرایط فرهنگی جامعه است اما با این حال در جامعه‏ی ما هنوز روحیه‏ی خشونت و انتقام وجود دارد، البته نه مانند گذشته. این روحیه نسبت به گذشته تا حد زیادی رقیق شده، سطح سواد و آگاهی بالا رفته و حد تحمل خیلی بالاتر رفته است. اما از طرفی، واقعیت این است که هنوز به عنوان یک مشکل اجتماعی وجود دارد و هنوز نظرسنجی‏ها نشان می‏دهند که نیمی از جامعه به اجرای این نوع احکام تمایل دارند».

عمادالدین باقی که خود سالها در مورد احکام اعدام پژوهش کرده معتقد است برای مقابله با این حکم در ایران باید بسیار با دقت و ظرافت عمل کرد. او می‌گوید: «آن‏چه به نظر من در این میان خیلی مهم است، این است که یک سری ظرافت‏ها در این مباحث رعایت شود. اگر افرادی به گونه‏ای وارد این بحث‏ها شوند که از حالت یک بحث علمی− اجتهادی خارج شود و مثلا جنبه‏ی توهین به مقدسات پیدا کند، همه‏ی زحماتی را هم که تا کنون کشیده شده، برباد می‏دهد. یعنی ممکن است یک سری عواطف مذهبی را تحریک کند و فکر کنند کسانی که با اعدام مخالفت می‏کنند، می‏خواهند با دین مخالفت ‏کنند. برخی افراد ممکن است بی‏دقتی‏هایی بکنند و مشکلاتی ایجاد شود. اگر این بی‏دقتی‏ها نباشد، من خیلی امیدوارم و معتقدم این گفت‏وگوها و بحث‏های اقناعی با همه‏ی محدودیت‏هایی که دارد، بالاخره اثر خود را می‏گذارد».

کنفرانس سازمان ملل در ژنو در مورد راهکارهای حذف مجازات اعدام در دنیا، تا روز ۲۶ فوریه، هفتم اسفند ادامه خواهد داشت. این چهارمین کنفرانس از سری برنامه‌های سازمان ملل به منظور مبارزه با اعدام است.

میترا شجاعی
تحریریه: بهمن مهرداد