پیوند سینما و سیاست در کان

شصت و یکمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم کان که از روز ۱۴ ماه مه آغاز شد، امروز ۲۵ مه پایان می‌یابد. فستیوال کان سال‌هاست که می‌کوشد، جنبه‌ی سیاسی فیلم‌هایی که به افتخار دریافت جایزه‌ی نخل طلایی نائل می‌آیند، پررنگ‌تر کند. شاید به همین دلیل نیز، ریاست هیئت داوران این فستیوال امسال به عهده‌ی هنرپیشه‌ی مشهور و متعهد آمریکایی، شان پن، گذاشته شده است. او در آغاز جشنواره، درباره‌ی یکی از معیارهای گزینش هیئت داوران گفت، کارگردانی شایسته‌ی دریافت نخل طلایی است که: «آگاه باشد، در چه زمانه‌ی سیاسی‌ای زندگی می‌کند.»

"والس با بشیر"

بسیاری از فیلم‌هایی که در بخش مسابقه‌ی امسال شرکت کرده‌اند، نمونه‌ی تمام عیار پیوند بین سینما و سیاست اند. از جمله فیلم "والس با بشیر" از کارگردان اسرائیلی، آری فولمن، که زمانی خود در لباس سربازی درارتش "انجام وظیفه" می‌کرده است. او در این فیلم به کشتار فلسطینیان در سال ۱۹۸۲، در اردوگاه‌های "صبرا و شتیلا" که در جنگ داخلی لبنان و با حمایت ارتش اسرائیل صورت گرفت، می‌پردازد. ویژگی این مستند، پرداخت انیمیشنی آن است که به فیلم حال و هوایی تأثیرگذار و متأثرکننده می‌بخشد. آری فولمن خود درباره‌ی این روایت مستند کارتونی می‌گوید که او و بسیاری از اسرائیلی‌ها برای این‌که "بتوانند زنده بمانند، کوشیدند این فاجعه را به‌دست فراموشی بسپارند". برخی از منتقدان سینمایی در نوشته‌های خود این فیلم را به عنوان مستندی "شایسته‌ی دریافت نخل" ارزیابی کرده‌اند. شاید حضور مرجان ساتراپی، هنرمند ایرانی‌ای که خود فیلم‌های انیمیشنی ـ سیاسی می‌سازد، به عنوان یکی از اعضای هیئت داوران به شانس این اولین کار آری فولمن برای دریافت نخل بیافزاید.

رقابت ۲۲ کارگردان

در جشنواره‌ی امسال ۲۲ کارگردان برای دریافت نخل طلایی به رقابت با یکدیگر پرداخته‌اند. از جمله کارگردانان آمریکایی، کلینت ایستوود و استون زودربرگ، کارگردان برزیلی، والتر سالس و ویم وندرز از آلمان. برنده‌ی نخل طلایی، جایزه‌ی خود را از دست هنرپیشه‌ی مشهور آمریکایی رابرت دو نیرو دریافت می‌کند. تازه‌ترین فیلم او "چه اتفاقی افتاد"، از کارگردان آمریکایی، باری لوینسون، آخرین فیلمی است که در این جشنواره به نمایش در می‌‌‌آید.

"مبادله"

"کلینت ایستوود"، کارگردان و هنرپیشه‌ی معروف آمریکائی‌ با تازه‌ترین فیلم خود، "مبادله"، پا به میدان رقابت با همکاران خود گذاشت. او در این فیلم، به یک رویداد تاریخی می‌پردازد که در دهه‌ی ۲۰ در شهر لس‌آنجلس رخ داد: ناپدید شدن کودکان و قتل آن‌ها از سوی مردی که به بیماری روانی مبتلا بود. ایستوود در این فیلم، از دستگاه فاسد پلیس، مقامات مسئول و بی‌اعتنایی آنان نسبت به مسائل اجتماعی انتقاد می‌کند. آنجلینا جولی، هنرپیشه‌ی پرآوازه‌ی آمریکایی در این فیلم در نقش مادر یکی از این کودکان را بازی می کند که به کمک یک روحانی، بنیان فساد گسترده‌ی حاکم بر جامعه‌ی آمریکایی لس‌آنجلس را دگرگون می‌سازد.

"خط عبور"

"خط عبور"، آخرین فیلم کارگردان برزیلی، "والتر سالس" است که در جهان سینما با فیلم‌ به یادماندنی "یادداشت‌های سفر" مطرح شد؛ فیلمی که زندگی "چه گه‌وارا"، انقلابی آرژانتینی‌ را به تصویر می‌کشد. سالس در فیلم "خط عبور"، گستره‌ی دیگری را برای بازگو کردن زندگی یک خانواده‌ی کم‌بضاعت و پر فرزند گزیده است: زمین فوتبال. سالس در این فیلم تلاش خستگی ناپذیر این "فرزندان" را در جهت غلبه بر مشکلات زندگی به نمایش می‌گذارد.

"عکس برداری در پالرمو"

ویم وندرز، کارگردان معروف آلمانی، تنها فیلم‌ساز این کشور است که با فیلم «Palermo Shooting» در بخش مسابقه‌ی شصت و یکمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم کان شرکت داده شد. کامپینو، خواننده‌ی یکی از موفق‌ترین گروه‌های موسیقی راک آلمان به نام "توته هوزن"، نقش اول این فیلم را به عهده دارد. برخی از منتقدان آلمانی به وندرز خرده می‌گیرند که از سر تکبر، فیلمش را برای جشنواره‌ی فیلم برلین که هر سال در ماه فوریه برگزار می‌شود، نفرستاده است. او در پاسخ به این انتقاد می‌گوید که همیشه از ماه اوت تا اکتبر فیلم می‌سازد: ‌«برای برلیناله‌ی امسال فیلمم تمام نشده بود.»

مرگ و واهمه از مرگ

وندرز در فیلم "عکس برداری در پالرمو"، داستان عکاس مد موفقی را به نام فین بازگو می‌کند که ناگهان دچار بحران روحی می‌شود و شهر و دیارش (دوسلدورف) را ترک می‌کند وبه سفر می‌رود "تا خود را بیابد." مرگ و واهمه از مرگ، در این فیلم دلهره‌آور فیلسوفانه همواره او را همراهی می‌کنند. وندرز این فیلم را به کارگردانان بزرگ سینما، میکل آنجلو آنتونیونی و اینگمار برگمن تقدیم کرده است.

این برای نهمین بار است که فیلم‌های ویم وندرز در جشنواره‌ی فیلم کان حضور می‌یابند. فیلم معروف "در دوردست‌ها، ولی نزدیک" او ۱۵ سال پیش، جایزه‌ی بزرگ هیئت داوران را کسب کرد. فیلم "پاریس، تگزاس" وندرز در سال ۱۹۸۴ برنده‌ی جایزه‌ی نخل طلایی شد.

هنرپیشه‌ی آلمانی عضو هیئت داوران

یک هنرمند آلمانی دیگر هم در شصت و یکمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم کان شرکت دارد. البته نه در بخش‌های اصلی یا جنبی آن، بلکه به عنوان عضو هیئت داوران این فستیوال: الکساندرا ماریا لارا، یکی از هنرپیشگان مشهور آلمانی است که تباری رومانیایی دارد و در سال ۱۹۸۳ به دلایل سیاسی با پدر و مادر خود رومانی را ترک کرد و به آلمان آمد. او از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۰ دوره‌ی بازیگری را در تئاتر شارلوتنبورگ آموخت. الکساندرا ماریا لارا تا به‌حال در فیلم‌‌های بسیاری، از جمله "ماهیگیر و زنش"، به کارگردانی دوریس دوریه و "سقوط"، اثر فیلم‌ساز آلمانی اولیور هیرشبیگل بازی کرده است.

همراه "وودی آلن" در بارسلون

این بار وودی آلن برای ساختن تازه‌ترین فیلمش سر از بارسلون در آورده است: "ویکی، کریستینا، بارسلون" حاصل این گشت‌وگذار توریستی در این شهر مسحورکننده‌ی تاریخی است. وودی آلن پیش از این سه فیلم در انگلستان ساخته بود. به عقیده‌ی منتقدان، این تازه‌ترین فیلم وودی آلن همان‌اندازه جالب و سرشار از ایده است که عنوان ساده و پیش‌پا افتاده‌اش: داستان دو دختر توریست آمریکائی که برای مسافرتی کوتاه به بارسلون می‌روند و در آن‌جا با نقاشی اسپانیولی آشنا می‌شوند؛ نقاشی که بیش از پرداختن به امر آفرینندگی‌، بیشتر به "مسائل رختخوابی" علاقه نشان می‌دهد.

" ترانه تنهائی تهران"

تنها فیلم ایرانی‌ای که در یکی از بخش‌های چهارگانه‌ی غیر مسابقه‌ی این جشنواره به نمایش در آمد، سومین فیلم کارگردان مطرح، سامان سالور است به نام "ترانه‌ی تنهائی تهران". این فیلم هر چند با استقبال خوبی روبرو شد، ولی منتقدان ایرانی آن را از جمله کارهای ضعیف سالور دسته‌بندی کرده‌اند. " ترانه‌ی تنهائی تهران"، داستان دو مرد تنهاست که برای گذران زندگی به نصب آنتن ماهواره در خانه‌های شمال شهر تهران رو می‌آورند. سالور که با فیلم دومش "چند کیلو خرما برای مراسم ترحیم" جوایز بسیاری را از آن خود کرد، با این فیلم رئالیستی در کنار نشان‌دادن رویاها و کابوس‌های این دو مرد، به گوشه‌هایی از "زندگی ممنوع" ایرانی‌ها، از جمله به چگونگی پاگیری موسیقی زیرزمینی در ایران نیز می‌پردازد.