پهپادهای ایرانی؛ چگونه روسیه از فروشنده به مشتری تبدیل شد
۱۴۰۱ آبان ۲, دوشنبه
وزارت دفاع بریتانیا اعلام کرده که روسیه در عملیات تهاجمی خود در اوکراین و حمله به اهدافی خاص، به طور فزاینده‌ای به هواپیماهای بدون سرنشین ساخت ایران متکی است.
در نشست روزانه این وزارت با استناد به گزارش‌سرویس‌های مخفی گفته شد که مسکو می‌خواهد کاستی‌های موجود در زرادخانه موشکی خود را با پهپادهای کامیکازه جمهوری اسلامی جبران کند. این وزارت‌خانه هم‌زمان عنوان کرده که ارتش اوکراین ۸۵درصد حملات این پهپادها را خنثی کرده است.
شواهد مربوط به استفاده از این پهپادها در اوکراین زیادند اما وزارت خارجه جمهوری اسلامی مکررا صدور و فروش آنها به روسیه را با مدعای بی‌طرفی در جنگ اوکراین تکذیب می‌کند. ناصر کنعانی، سخنگوی این وزارت‌خانه، دوشنبه سوم آبان (۲۴ اکتبر) تصریح کرد: «ما صادرکننده تسلیحات به هیچیک از طرفین درگیر در جنگ اوکراین نیستیم.» او اخبار موجود را "فرافکنی" دانست و گفت: «اروپا و آمریکایی‌ها خود زمینه‌ساز آغاز جنگ در اوکراین شدند و اکنون به ایران اتهام می‌زنند.»
نشریه آلمانی اشپیگل مصاحبه‌ای تفصیلی با آنتون مرداسوف، کارشناس و پژوهشگر امور نظامی در اندیشکده خاورمیانه انجام داده که جنبه‌هایی از مبادلات تسلیحاتی ایران و روسیه و ارسال پهپادهای مورد مناقشه را أشکار می‌کند.
تسلیحات ایرانی، مربیان ایرانی
مسکو نه تنها از پهپادهای ایرانی در اوکراین استفاده می‌کند، بلکه مربیان ایرانی هم به خدمت می‌گیرد. مرداسوف می‌گوید از نظر سیاسی، تغییر از صادرکننده به واردکننده گام مهمی است که پیامدهایی در پی خواهد داشت: «کل سیستم نظامی-سیاسی روسیه در بحران است و مسکو راه دیگری نداشت. علاوه بر این، پهپادهای کامیکازه نه تنها جایگزین سلاح‌های دقیق ارتش روسیه می‌شوند، بلکه برخلاف آنها، برای طرف اوکراینی نیز غافلگیرکننده هستند. زیرا استفاده از تسلیحات دقیق روسی و سیستم‌های تحویل آنها به سرعت قابل ردیابی بود و ناتو به محض پرتاب آنها را شناسایی می‌کرد.»
این کارشناس نظامی می‌گوید معامله طرفین با توجه به همکاری ارتش روسیه با ارتش و سپاه پاسداران ایران قابل پیش‌بینی بود؛ خصوصا که تهران در سوریه از انواع این پهپادها استفاده کرده و روس‌ها عملکرد آنها را مستقیما دیده بودند.
او در توضیح تکذیب‌های جاری به روش مرسوم هر دو کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «ایران هرگز اذعان نکرده که از سیستم های تسلیحاتی‌اش استفاده می‌شود؛ چه در سوریه، لبنان یا یمن. روسیه هم به طور سنتی بسیاری از حقایق آشکار مانند استفاده از موشک‌های اسکندر در گرجستان در سال ۲۰۰۸ را رد کرده است. علاوه بر این، به نظر می‌رسد ارتش روسیه از پهپادهای شاهد-۱۳۶ و شاهد-۱۳۱ استفاده می‌کند که به عنوان پهپادهای روسی Geranium-2 یا Geranium-1 رنگ‌آمیزی شده‌اند.»
مسکو نیز به کارگیری پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین را همانند تهرانانکار کرده است. مرداسوف در چگونگی تکذیب‌های رسمی، یمن را مثال می‌آورد: «زمانی که شورشیان حوثی در یمن سلاح‌های ایرانی را بازتولید کردند، آنها به طور رسمی سلاح‌های ایرانی نبودند. و طبق گزارش‌ها، روسیه هم تولید پهپادهایی را آغاز کرده که گفته می‌شود شبیه پهپادهای کامیکازه ایران هستند؛ پس جای انکار وجود دارد. در عین حال ایران اخیراً یک کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان افتتاح کرده که به نوبه خود متحد روسیه در ائتلاف نظامی CSTO (سازمان پیمان همکاری‌های جمعی) است.»
معامله نظامی و موازنه قدرت
آنتون مرداسوف، در پاسخ به این سوال که همکاری‌های نظامی جمهوری اسلامی و روسیه تا چه حد استراتژیک و پایدار خواهند بود، گفته است: «مناسبات طرفین با ساز و کار کنترل و تعادل منطقه‌ای تنظیم شده و تحویل هواپیماهای بدون سرنشین هنوز یک نقطه برگشت‌ناپذیر در روابط نیست. روسیه هم‌چنان این گزینه را دارد که از وابستگی ایران خارج شود بی آنکه تعهدات سیاسی عمده‌ای را تقبل کند. عجالتا می‌توان این را یک جهش مقطعی بر اساس یک ائتلاف غیررسمی ضدآمریکایی تلقی کرد.»
او اشاره می‌کند که اسرائیل و عربستان هم با دقت مسئله را دنبال می‌کنند و البته "زمانی که ایران به جای صادرات، فناوری دریافت کند حساسیت بیشتری نشان می‌دهند".
انکار فروش پهپادهای انتحاری ایران به روسیه در حالی است که رهبر جمهوری اسلامی، هفته گذشته به صورت تلویحی، موضوع را تایید کرد. علی خامنه‌ای ۲۸ مهر در ملاقات با "جمع نخبگان" در دفاع از صنعت هسته‌ای جمهوری اسلامی از جمله گفت: «چند سال پیش، وقتی که عکس‌های تجهیزات پیشرفته‌موشکی و پهپادی منتشر می‌شد، می‌گفتند این فتوشاپ است. حالا می‌گویند که پهپادهای ایرانی خیلی خطرناک است. چرا به فلان کس می‌فروشید، چرا به فلان کس می‌دهید...»
این سخنان که در تناقض آشکار با انکارهای قبلی بودند، کمی بعد از متن گزارش‌های ایرنا، فارس، تسنیم و پایگاه اطلاع‌رسانی خود خامنه‌ای سانسور شدند. تنها یک روز قبل، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفته بود که ارسال پهپادهای نظامی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین "فضاسازی سیاسی دستگاه‌های رسانه‌ای برخی کشورها" است. ناصر کنعانی از آمادگی ایران برای گفت‌وگو با اوکراین جهت "رفع اتهامات" نیز خبر داده بود.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز خواهان ارائه سندی از سوی مقامات اوکراینی شده و گفته است: «ما قویا مخالف جنگ و تسلیح هر یک از طرفین جنگ بوده و هستیم.» او در عین حال یادآور شده که تهران سال‌هاست با مسکو "همکاری دفاعی" دارد.
هواپیماهای بدون سرنشین کامیکازه پس از حمله به پایگاه بازنمی‌گردند و از بین می‌روند. این پهپادهای انتحاری یا پرسه‌زن در رده‌بندی تسلیحات، بین موشک کروز و پهپاد رزمی قرار دارند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین گفته که روسیه ۲۴۰۰ پهپاد کامیکازه خریداری کرده است. آلمان، فرانسه و بریتانیا خواستارتحقیق سازمان ملل در باره این پهپادها شده و موضوع را نقض قطعنامه ۲۲۳۱ این نهاد علیه جمهوری اسلامی خوانده‌اند.