پرونده نسل‌کشی؛ سفر تاریخی دشوار مکرون به رواندا

امانوئل مکرون، رئیس جمهورفرانسه روز پنج‌شنبه ششم خرداد (۲۷ مه) به کیگالی، پایتخت رواندا سفر کرد تا در مورد چشم فروبستن فرانسه بر نسل کشی سال ۱۹۹۴ در این کشور اظهار نظر کند. سوالی که او را در این سفر همراهی می‌کند این است که او چه موضعی پیرامون نقش فرانسه در این قتل‌عام خواهد گرفت؟ این سوالی است که پل کاگامه، رئیس دولت رواندا، که خود آن زمان نماینده توتسی‌هایی بود که هفته‌ها توسط شبه نظامیان تندرو رژیم هوتو کشتار شدند، پاسخ واضحی برای آن می‌طلبد.

دولت فرانسه ارتش جوین حبیاریمانا، رئیس جمهور وقت هوتو را سال‌ها آموزش داده و به سلاح مجهز کرده بود. او دیکتاتوری فرانکوفون (طرفدار فرانسه) بود که از قدرت خود در برابر شورشیان توتسی که از سوی دولت آنگلوفون اوگاندا حمایت می‌شدند، دفاع می‌کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

نقش فرانسه در این میان هرچه بود، افتخارآمیز نبود، زیرا تا امروز نیز این سوال درباره نقش مناقشه برانگیز فرانسه وجود دارد که این قدرت استعماری پیشین چه مدت پروسه عبور از سرکوب توتسی‌ها به نسل کشی علیه آنها را نادیده گرفته یا حتی از آن حمایت کرده است. آنچه غیرقابل انکار است این است که سربازان فرانسوی بعدها به تلخی شکایت کردند که به جای اینکه جلوی کشتار دژخیمان هوتو را بگیرند، مجبور شدند در پادگان‌های رواندا بی‌عمل بمانند و سکوت کنند.

"مسئولیت سنگین"

در ماه مارس سال جاری میلادی، كمیسیون مورخان منصوب مكرون به فرانسه "سهم سنگین و طاقت فرسای مسئولیت" در این کشتار را داد. مکرون قول داده بود که همه آرشیوهای دولتی را در اختیار کمیسیون قرار دهد. اما این اتفاق نیافتاد و تنها بخشی از اسناد در دسترس آنان قرار گرفت. ریشار فراند، رئیس پارلمان فرانسه جلوی دسترسی به اسنادی را گرفته که اتهام‌های سنگینی را متوجه فرانسه می‌کنند.

روزنامه لیبراسیون یکی از این اسناد را روز چهارشنبه ۲۶ مه منتشر کرد که متعلق به نخست وزیر وقت میشل روكار است. نخست وزیری که مانند خود فرانسوا میتران، رئیس جمهور آن زمان یک سوسیالیست، اما رقیب سیاسی او نیز بود.

 او که در سال ۲۰۱۶ درگذشت در یک سند دست نویس گفته است که کاخ الیزه (فرانسوا میتران) دولت و پارلمان را "کاملاً از سیاست فرانسه در مورد رواندا" دور نگهداشته، در حالی که میتران تا آنجا که ممکن بوده از دیکتاتوری هوتو حمایت کرده است. روكار این سوال مهم را مطرح كرده بود که "آخرین تحویل اسلحه به رژیم كی متوقف شد؟" او هرگز پاسخی نگرفت.

یکی از مشکلات جدی مکرون جدل بر سر دسترسی مورخان به آرشیو این اسناد است که خود معیاری برای میزان تلاش واقعی او در ایجاد شفافیت نهایی در پرونده رواندا است. در عین حال که سفر وی به کیگالی نیز عاری از یک دوگانگی ویژه نیست. از نظر فرانسوی‌ها این سفر نمی‌تواند فقط به روشن شدن نقش این کشوردر یک فاجعه هولناک محدود شود، بلکه باید در رابطه با منافع اقتصادی و دیپلماتیک امروز فرانسه نیز باشد.

پاریس به دنبال روابط تجاری با بخش‌هایی فراتر از مستعمرات سابق خود در غرب آفریقا است. مکرون فردا پس از رواندا به آفریقای جنوبی سفر خواهد کرد. تفاوت دوران مکرون و میتران این است که فرانسه امروز دیگر نه به دنبال اقدام علیه حکومت‌های آنگلوفون در قاره آفریقا، بلکه به دنبال ایجاد همکاری‌های استراتژیک با آنها است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

مکرون حتی به دنبال دموکرات‌های بی عیب و نقص نیز نیست. کاگامه در حال حاضر پل روساباگینا سیاستمدار مشهور مخالف خود را به زندان انداخته و شکنجه می‌کند. او کسی است که هزاران توتسی را از دست قاتلان هوتی نجات داد. کاگامه او را در سال ۲۰۲۰ در فرودگاه کیگالی دستگیر کرد. او ترتیبی داد که پرواز روساباگینا از امارات متحده عربی به بهانه "تهدید تروریستی" به بوروندی منتقل شود.

نمونه دیگری که نشان می‌دهد که هواپیماهای غیرنظامی تنها در بلاروس برای بازداشت مخالفان وادار به به فرود اجباری نمی‌شوند. با این حال مکرون احتمالا هیچ تحریمی علیه کاگامه، شریک جدید خود اعمال نخواهد کرد.