پرتاب نخستین ردیاب دی‌اکسیدکربن به فضا
۱۳۸۷ اسفند ۵, دوشنبه
این نخستین بار است که چنین اقدامی صورت می‌گیرد. ماهواره‌ی OCO یا «رصدخانهی مدارپیمای کربن» که توسط آژانس فضایی آمریکا، ناسا، در روز ۲۴ فوریه به فضا پرتاب خواهد شد، با جمعآوری اطلاعاتی در مورد وضعیت گاز دی‌اکسید کربن موجود در فضای اطراف زمین به مبارزه با گرمایش زمین کمک خواهد کرد.
این اقدام را ناسا، آژانس فضایی آمریکا، انجام خواهد داد، آژانس کشوری که با آمدن باراک اوباما سیاستش از سیاست رییس‌جمهوری پیشین فاصله گرفته یا بهتر بگوییم در سیاست زیست‌محیطی‌اش چرخشی حاصل شده است.
تراکم گاز دی‌اکسید کربن که مسئول اصلی گرمایش زمین است در اتمسفر تا چه حد است؟ در کدام قسمت‌ها تمرکز بیشتری دارد و راز جذب آنها در برخی مناطق چیست؟ این‌ها از جمله پرسش‌هایی هستند که قرار است با پرتاب «او سی او» به فضا به آنها پاسخ داده شود.
لوگوی خاص
ناسا لوگوی خاصی برای این طرح خود برگزیده است. OCO، یعنی حرف C که توسط دو حرف O احاطه شده است، مولکول دی‌اکسیدکربن یا CO2 را تداعی می‌کند که دو اتم اکسیژن یک اتم کربن را احاطه کرده‌اند.
OCO یا Orbiting Carbon Observatory که در فارسی میتوان آن را به «رصدخانهی مدارپیمای کربن» برگرداند، قرار است اندازه‌گیری‌هایی را از چگونگی انتشار گازکربنیک در سراسر جهان به زمین مخابره کند. این اطلاعات با چنان دقتی جمعآوری خواهند شد که میتوان دریافت این گاز از کدام منطقه متصاعد شده و در چه منطقه‌ای کاهش یافته است.
دیوید کریسپ (David Crisp) که ریاست این مأموریت را بر عهده دارد، از معمایی سخن می‌گوید که قرار است با پرتاب این ماهواره به فضا حل شود. به گفته‌ی او، بشر هنوز نمی‌داند بر سر ۶۰ درصد از دی‌اکسیدکربن تولید شده توسط انسان چه میآید. کریسپ می‌گوید: «قسمتی از این گاز توسط اقیانوس‌ها جذب و بخشی نیز توسط گیاهان برای فرایند فتوسنتز استفاده می‌شود. اما نمی‌دانیم بر سر دو سوم باقیمانده چه میآید و چگونه و در کجا کاهش می‌یابد.»
نه تنها چگونگی کاهش گاز دی‌اکسیدکربن در فضا سئوال‌برانگیز است بلکه به چگونگی نوسانات سالانه‌ی آن در جو زمین نیز پاسخ دقیقی داده نشده است. کریسپ خاطر نشان می‌سازد که در برخی از سال‌ها نزدیک به تمامی گاز دی‌اکسیدکربن منتشر شده جذب می‌شود و در برخی سال‌ها درصد گاز جذب شده نزدیک به هیچ است. چه چیزی بر جذب این گاز تأثیر می‌گذارد؟ به گفته‌ی کریسپ، تا زمانیکه به این سئوال پاسخ داده نشود، نمی‌توان گفت در ۵۰ سال آینده چه میزان گاز دی‌اکسیدکربن در جو زمین تمرکز خواهد یافت. حتی پیش‌بینی دقیق تأثیر افزایش انتشار این گاز بر آب و هوای زمین نیز نیاز به پاسخ به این سئوال دارد که دی‌اکسیدکربن چطور و با چه سرعتی جذب شده و کاهش می‌یابد.
۱۰۰ ایستگاه در سراسر جهان
آنا میشالاک (Anna Michalak) از دانشگاه میشیگان و عضو تیم پروژه‌ی OCO می‌گوید: «حدود ۱۰۰ ایستگاه در سراسر جهان بنا شده تا از چگونگی ترکیب اتمسفر زمین اطلاعات کسب کنند. برخی از آنها تنها یک بار در هفته عمل اندازهگیری را انجام می‌دهند. اما «او سی او» بدون وقفه کار می‌کند و ما می‌توانیم پس از بررسی اطلاعات مخابره شده نتایج را با شبیه‌سازی‌های کامپیوترهایمان مقایسه کرده و پیش‌بینی‌های لازم را به عمل بیاوریم.»
«او سی او» هر ۱۶ روز یک بار از کل زمین نقشه‌برداری کرده و اطلاعاتی را ارسال خواهد کرد. این اطلاعات که مانند فیلمی در برابر چشمان دانشمندان قرار خواهد گرفت به آنها امکان می‌دهد تا تغییرات آب و هوایی روزانه و هفتگی را نظاره کرده و جریان هوای اطراف زمین را دنبال کنند.
محدودیت او سی او
اما «او سی او» در یک مورد محدودیت دارد. این ماهواره برای اندازه‌گیری‌های خود به نور خورشید نیاز دارد. یعنی تنها در روز می‌تواند اندازهگیری کند.
نور خورشید در مسیر تابش به زمین به مولکول‌های دی‌اکسیدکربن برخورد کرده و قسمتی از آن توسط این مولکول‌ها جذب می‌شود. باقیمانده‌ی نور به زمین برخورد کرده و بار دیگر به فضا بازتابانده می‌شود. در بازگشت این نور و برخورد آن به «او سی او» در فضا ماهواره می‌تواند تغییرات نور و کاهش شدت آن را ثبت کرده و به این ترتیب میزان دی‌اکسید کربن موجود در هر منطقه را حساب کند.
ناسا اکنون سرگرم ساخت ماهواره‌ای است که برای اندازهگیری میزان دی‌اکسیدکربن موجود در اتمسفر به نور خورشید وابسته نیست. این ماهواره به نور لیزری مجهز خواهد بود و می‌تواند شب‌ها نیز اندازهگیری را ادامه دهد.
Guido Meyer