هوگو چاوز باخت

بر اساس داده‌های "شــــورای ملی انتخابات" ونزوئلا، که بر جریان رأی‌گیری نظــارت می‌کند، ۷ / ۵۰ درصد از رأی‌دهندگان علیه اصلاح قانون اساسی و ۲ / ۴۹ درصد به نفع آن رأی دادند.

چاوز در کنفرانس‌ مطبوعاتی‌ای که به صورت زنده از تلویزیون پخش شد، به شکست خود اعتراف کرد و از هوادارنش خواست نتیجه‌ی همه‌پرسی را به رسمیت بشناسند.

در هشت ساله‌ی گذشته این نخستین باری بود که چاوز در یک رأی‌گیری متحمل شکست می‌شد. او تا سال ۲۰۱۳ در قدرت است و بعید نیست که باز بخواهد به شکلی دیگر تغییرات مورد نظر خود را وارد قانون اساسی کند.

تغییراتی که او این بار نظر داشت به ۶۹ ماده‌ی قانون اساسی مربوط می‌شد. چاوز و گروه پیرو او در قدرت در نظر داشتند که با یک قانون اساسی جدید "سوسیالیستی" دست به اصلاح‌های اجتماعی عمیقی به نفع قشرهای کم‌درآمد و محروم بزنند. آنان لازمه‌ی اصلاحات را افزودن بر اقتدار دولت می‌دیدند. اپوزیسیون اما اصلاحات قانون اساسی را عمدتاَ در راستای ارضای گرایش قدرت‌خواهانه چاوز ارزیابی کرد و بیم داشت که دولتی قدرقدرت و دیکتاتور از قانون اساسی جدید سربرآورد.

طیف متفاوت مخالفان

احزاب سیاسی‌ی سنتی که تا سال ۱۹۹۹ قدرت را در ونزوئلا در دست داشتند، در سال‌های گذشته در شکست‌دادن نیروهای هوادار چاوز توفیقی به دست نیاورده بودند. انجام کودتا و به تعطیل‌کشاندن صنایع نفت نیز برای این نیروها نتیجه مطلوب را یعنی بازگشت به قدرت را بار نیاورد. این اپوزیسیون با تحریم انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۵ عملاَ مجلس را تمام و کمال در اختیار نیروهای هوادار چاوز قرار داد. چاوز با اتکا به همین وضعیت توانست اصلاحات قانون اساسی را در مجلس بدون مخالفت جدی به تصویب برساند. همین امر سبب شد که اپوزیسیون یادشده در رفراندوم دیروز تحریم را به صلاح نبیند و با شرکت در آن، امکان چون و چرا در نتیجه‌اش را برای خود باز نگه دارد.

در کنار اپوزیسیون سنتی، بخشی از بدنه جنبش دانشجویی نیز در مخالفت با تغییر قانون اساسی برآمد محسوسی داشت. این دانشجویان عمدتاً از اقشار میانی جامعه برخاسته‌اند و در دانشگاه‌های قدیمی پایتخت و شهرهای بزرگ تحصیل می‌کنند. آنها می‌گویند که سرخورده‌شدن از برخوردهای کلیشه‌ای و خصمانه دو نیروی اصلی ( دولت چپ‌گرا و اپوزیسیون راست‌گرا) باعث شده که خود به میدان بیایند، چرا که نگران از دست‌رفتن آزادی‌ها و نیز کاهش استقلال دانشگاه‌ها هستند. مجموعه‌ی آرای طیف‌های مختلف اپوزیسیون سرانجام بر رای موافقان اصلاحات قانون اساسی غلبه کرد و باعث شد که چاوز و هواداران او در رفراندوم روز یکشنبه شکست بخورند.

شباهت‌های غلط‌انداز

دولت‌های ونزوئلا و ایران در زمینه گرایش‌های ضدامپریالیستی‌اشان شباهت‌ها و نزدیکی‌های آشکاری دارند. این شباهت باعث شده که تفاوت این دو دولت به ویژه در امر رعایت دمکراسی تا حدود زیادی نادیده بماند. در ونزوئلا نهادهایی مانند شورای نگهبان که معیارها و موازین خاصی برای انتخابات و نامزدان آنها تعیین کنند وجود ندارند و چندین انتخابات و رفراندومی که در ۸ سال گذشته برگزار شده‌اند نیز از لحاظ رعایت موازین و مبانی دمکراسی مورد تایید نهادهای ناظر بین‌المللی بوده اند. رفراندوم روز ۲ دسامبر و برخورد دولت با نتیجه ی آن نیز با همین قضاوت روبرو شده است.