نمایشگاه "هنر و فرهنگ میمونها" در برلین
بهنظر میرسد که تفاوت میان انسان و میمونهای آدمنما هر روز کمتر میشود. آیا فرهنگ و فرهنگپذیری مرز این تفاوتها را تعیین میکند؟ نمایشگاهی در "خانهی فرهنگهای جهان" با رویکردهایی هنرمندانه به این پرسش پاسخ میدهد.
میمون به عنوان انسان
ظاهرا یک میمون فرهیخته میتواند نقش حلقهی میان انسان و حیوان را به خوبی بازی کند. دستکم باربت شرودر، کارگردان فرانسوی سوییسی تبار در فیلم مستند خود دربارهی "کوکو" که در سال ۱۹۷۸ به نمایش درآمد، این ادعا را ثابت میکند. "کوکو"، گوریل مونثی است که در سالهای دههی ۱۹۷۰، بیش از ۱۰۰۰ حرکت و نشانهی زبان ناشنوایان آمریکایی را آموخت و توانست بیش از ۲۰۰۰ واژهی انگلیسی را به خاطر بسپارد.
زن زیبا و حیوان وحشی
"مکس، عشق من"، عنوان فیلمی از ناگیسا اوشیما، کارگردان ژاپنی (۱۹۳۲ـ ۲۰۱۳) است که در آن شامپانزهای به نام "مکس" عاشق زن یک دیپلمات میشود. اوشیما در این فیلم کمدی که شارلوت رمپلینگ و آنتونی هیگینز در آن بازی میکنند، ماجراهای پشت پردهی عشق و عاشقیهای یک خانوادهی ثروتمند و با فرهنگ پاریسی را به سخره میگیرد. این فیلم در سال ۱۹۸۶ به نمایش درآمد.
چه کسی نیای چه کسی است؟
ظاهرا این تصور که شامپانزهها اجداد انسانها هستند، در حال دگرگونی است. دست کم یکی از آثار هنری ژانر پاپ، یعنی کولاژی از کلاوس وبر، هنرمند آلمانی، با عنوان "زایدهها" که در سال ۲۰۰۸ به نمایش در آمد، این فرضیه را مطرح میکند: در این اثر وبر مجسمهی پلاستیک یک شامپانزه را در حال تفکر نشان میدهد که سرهای دانشمندان و فیلسوفهای بزرگ مانند زایدههایی از جایجای بدن این میمون آدمنما بیرون زده است.
واقعیت غلط
فیلیپ وان دینگنن، هنرمند هلندی در سال ۲۰۰۹ در پروژه "فلوتا فوما" خود، سرنوشت تنها گوریل سفید جهان را که از سال ۱۹۶۶ تا ۲۰۰۳ در باغ وحش شهر بارسلونا در اسپانیا زندگی میکرد، دستمایه قرار داده است. بخشی از پروژهی وان دینگنن، به نقاشیهایی که بچهها از این میمون آدمنما کشیدهاند، اختصاص داده شده است. حالتها و واکنشهای این گوریل که "دونه برفی" نام داشت، شباهتهای چشمگیری با رفتار انسانی داشت.
میمون و قدرت
آنیا دونیدن و خوان دیوید گونزالس مونروی، هنرمندان آلمانی و آمریکایی، در فیلم سوررئالیستی خود با عنوان "میمونهای ماسکدار" که در سال ۲۰۱۴ تهیه کردهاند، روابط کاری میان میمونهای جاوهای که در تئاترهای خیابانی در نقش "سرور و استاد" ظاهر میشوند و صاحبان آنها را زیر ذرهبین قرار دادهاند. در فرهنگ نمایشی جزیرهی جاوه، "هانومن"، یکی از خدایان هندوها، در جهان واقع به شکل میمون ظاهر میشود.
ماسک انسانی
پیر هوگه، هنرمند فرانسوی، با الهام گرفتن از ویدیویی به نام "یک میمون ژاپنی با کلاهگیس، روپوش مدرسه و ماسک یک دختربچه در یک رستوران در توکیو" که در حال خدمت به مشتریان است، یک فیلم کوتاه ۱۹ دقیقهای شاعرانه از این میمون ساخته که با ماسک مانند هنرپیشگان تئاتر سنتی (Nō) ژاپنی روی صحنه ظاهر میشود و بازی میکند.
تصورات اجداد انسانها
در نمایی از فیلم ویدیویی کوکو فوکو، هنرمند زن نیویورکی با عنوان "رفتارشناسی: تصورات برتر مغز انسانی" که در سال ۲۰۱۵ تهیه شده، "دکتر زیرا"، شامپانزهی مونث و دانشمند فیلم "سیارهی میمونها" دوباره سخنرانی غرایی دربارهی ساختمان مغز انسانی میکند. نخستین فیلم تخیلی "سیارهی میمونها" در سال ۱۹۶۸ ساخته شده است.
تصاویر چندلایه
اریک اشتاینبرشر، هنرمند سوییسی که به خلق تصاویر چندلایه و بازی با واژهها مشهور است، با استفاده از مواد مختلف مانند پارچه و پشم و پلاستیک، میمونی آفریده که در نگاه هر تماشاگری میتواند شکل و ابعاد متفاوتی به خود بگیرد.
نمایشگاه "هنر و فرهنگ میمونها" در "خانهی فرهنگهای جهان" در برلین (تصویر) از ۳۰ آوریل تا ۶ ژوئن دایر است. این نمایشگاه، کارها و فیلمهای مستند هنرمندان معاصر غربی را با مضمون "رابطهی انسان و میمونهای آدمنما" به نمایش گذاشته است.