میزگرد: مقررات جدید «بالاترین» و انتقاد کاربران

بالاترین یک وب‌سایت اجتماعی اشتراک لینک است که توسط مهدی یحیی‌نژاد در سال ۲۰۰۶ راه‌اندازی شد. این وب‌سایت که با هدف عرضه، پیدا کردن و جداکردن لینک‌های جدید توسط کاربران بر اساس ساختار وب‌سایت معروف دیگ (Digg) ایجاد شده، از ساختار رأی‌گیری برای هر لینک استفاده می‌کند.

تنها کاربران عضو این وب‌سایت می توانند لینک ارسال کنند، رأی بدهند و یا نظرشان را با دیگران به اشتراک بگذارند. در زمان شروع به کار بالاترین، عضویت برای همه آزاد بود اما اکنون تنها با دریافت دعوتنامه می‌توان عضو شد.

پس از انتخابات جنجالی ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ در ایران این وب‌سایت به یکی از ابزار اصلی منتقدان و مخالفان حکومت ایران در ابراز نظر و انتشار اخبار و رویدادها تبدیل شد.
به همین دلیل نیز از سوی حکومت ایران به عنوان یک سایت وابسته به "کشورهای متخاصم" شناخته می‌شود. در حالی که مدیر این وب‌سایت معتقد است که اعضا و کاربران بالاترین، جهت‌گیری‌های سایت را مشخص می‌کنند.

در ماه‌های اخیر تصمیم اداره‌کنندگان بالاترین برای وضع قوانین تازه در جهت محدود کردن "انتشار لینک‌های توهین‌آمیز علیه مذهب و باورهای دینی" با مخالفت‌هایی روبرو شده است.
بالاترین در مورد قوانین تازه خود دست به انجام یک نظرسنجی زد که نتایج آن در وبلاگ این سایت منتشر شده است. در تازه‌ترین رخداد، مدیران این وب‌سایت امکان دسترسی بیش از ۲۰۰ کاربر را به این وب‌سایت برای مدت مشخص و یا به صورت دائم مسدود کردند.
مدیران سایت در توضیح اقدام خود اظهار داشتند که این کاربران قوانین بالاترین را به طور مکرر نقض کرده‌اند. برخی از این کاربران این ادعا را رد می‌کنند.

در این‌باره "رو در رو" با سه خبرنگار، وبلاگ‌نویس و فعال فضای سایبر و همچنین مؤسس بالاترین میزگردی تشکیل داد که حاصل آن‌را می‌توایند در دو قسمت بخوانید. شرکت ‌کنندگان در این گفت‌وگو آرش آبادپور، نویسنده وبلاگ کمانگیر، امین ثابتی، نویسنده وبلاگ ندای امروز، فرد پطروسیان سردبیر وب‌سایت رادیو فردا و مهدی یحیی‌نژاد، مؤسس بالاترین هستند.

بیشتر بدانید : بیوگرافی شرکت کنندگان در میزگرد در لینک پایین صفحه

رو در رو: "بالاترین“ یک سری قوانین تازه را برای سایت خودش تصویب کرده که بیشتر در رابطه با توهین به اعتقادات مذهبی است. این موضوع با واکنش بسیاری از کاربران هم روبرو شده و برخی این وب‏سایت را متهم می‏کنند به این‏که شاید آزادی بیان را نقض می‏کند و یا اعتقادات برخی دیگر را به نفع مذهبی‏ها، نادیده می‏گیرد. آرش، تو چقدر با این نظر موافقی؟

آرش آبادپور: من تلاش کردم بعد از این‏که این اتفاقات شروع شد، مقداری راجع به آن بخوانم. اما همان‏‏طوری که مهدی یحیی‌نژاد هم در وبلاگ "بالاترین" نوشته بود، حجم مطالب زیاد است و بسیاری از وبلاگ‌ها و سایت‏ها هم در این‏باره نوشته‏اند. من سعی کردم در حدی که می‏توانم بخوانم. طبق نظرسنجی خود "بالاترین“، اگر اشتباه نکنم، آن افراد احساس‏شان این است که "بالاترین" تمایلی به نفع افراد مذهبی دارد. اتفاقاً خوب است که در ادامه، مقداری راجع به آن نتایج و اعداد و ارقام صحبت کنیم که خود آن نظرسنجی راجع به خودش چه می‏گوید.

من فکر می‏کنم "بالاترین" یک رسانه‏ی مشارکتی است و کاری که نهایتاً انجام می‏دهد، این است که سیاست‏هایی می‏گذارد برای این‏که کاربرهایش جذب شوند و مشارکت کنند. از این جهت است که کار کمی سخت می‏شود. یعنی نمی‏شود هم‏زمان کاربر را دعوت به مارکت کرد و هم به او گفت که من می‏خواهم تو را در یک‏سری چهارچوب‏ها بگذارم.
آن جامعه‏ی کاربری خود را نشان می‏دهد. به‏نظر می‏رسد آن جامعه‏ی کاربری خود را این‏جوری نشان داده که گاهی هم می‏خواهد با مذهب، فراتر از خطوط قرمز نه فقط رسمی که حتی عرفی ما برخورد کند و این‏جاست که تصادم ایجاد می‏شود.

من شخصاً به عنوان یک کاربر، درک می‏کنم که "بالاترین" چرا دارد این کارها را انجام می‏دهد. البته این به این معنا نیست که این کارها باید انجام شود یا نتیجه‏ی مثبتی دارد و یا برای آینده‏ی "بالاترین" خوب است. صرفاً درک می‏کنم که فضا چطور است.

امین! "بالاترین" در مرامنامه خودش نوشته «روح "بالاترین" بر پایه‏ی آزادی و دمکراسی است و هرکسی در چهارچوب قوانین می‏تواند رأی بدهد و نظرش را با دیگران به اشتراک بگذارد.» این به این معنا است که هرکسی که عضو "بالاترین" می‏شود، باید مجموعه‏ی این قوانین را بپذیرد. حالا اگر این قوانین به نوعی نقض‏کننده‏ی آزادی بیان باشد، باید آن‏ها را هم بپذیرد و قانون‏مند رفتار کند. آیا شما با این سبک موافق هستید؟

امین ثابتی: قوانین اولیه‏ی "بالاترین" را اگر بخوانید، بنیان‏گذارش مهدی یحیی‏نژاد آمده قوانینی را بر اساس قانون اساسی آمریکا گذاشته است، که اساس آزادی بیان‏اش این است که همه، هرچه می‏توانند بگویند و مهم نیست که توهین است یا نه.
اما وقتی سه چهار سال گذشت، به این نتیجه رسیدند که این ایده‏آلی که در آمریکا هست را در ایران نمی‏توان پیاده کرد. برای همین، الان سعی می‏کند بر اساس شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران، بیاید قانون‏هایی درست کند که حداقل تا جایی که ممکن است، دامنه‏ی ریزش کاربران کم‏تر بشود.

مهدی‏! آیا شما قوانینی را که نوشته‏اید، بعد از چند سال، به نوعی دارید بومی‏سازی می‏کنید؟ یعنی سعی می‏کنید آن را با شرایط ایران تطبیق بدهید؟

مهدی یحیی‏نژاد: همان‏ چیزی که امین گفت، تا حدی درست است. قوانین اولیه، تقریباً با ایده‏آل‏هایی که در آزادی بیان قانون اساسی آمریکا گنجانده شده، نوشته شده بود. در عمل هم تا چهار سال جواب داد. مخصوصاً موقعی که وب‏سایت کوچک بود و تعداد خواننده‏ و کاربر آن کم بودند، مشکلی نبود.
منتها وقتی که وب‏سایت بزرگ‏تر شد و خواننده‏هایش بیشتر شدند و خواننده‏هایی پیدا کرد که حتی لزوماً آدم‏هایی نبودند که خیلی اینترنت‏باز باشند و چشم‏شان به مطالب خیلی متنوع قبلاً خورده باشد، یک‏باره وضعیت عوض شد و عملاً گروه‏هایی درست شدند که سعی کردند از فضای عمومی‏ای که درست شده، برای تبلیغ نوع فکر خودشان به‏طور گروهی استفاده کنند.

تا این‏جا مشکلی نبود، ولی چون فضا خیلی آزاد بود و مکانیسم‏های "بالاترین" طوری طراحی شده بود که تیترهایی که هیجانی‏تر بودند یا بحث‏انگیزتر بودند را بیشتر پوشش می‏داد یا باعث می‏شد که آن‏ها بیشتر امپلی‏فایر بشوند، نتیجه این شد که یک‏سری آدم‏هایی که رادیکال‏تر بودند و حرف‏هایی می‏زدند که در جامعه حساسیت‏برانگیزتر بود، فضای بیشتری را در صفحه‏ی اول وب‏سایت اشغال می‏کردند. در حالی که در جامعه‏ی واقعی، چنین چیزی حق‏شان نبود. یعنی اگر واقعاً مکانیسم‏های "بالاترین" می‏توانست انعکاس‏دهنده‏ی درستی از جامعه باشد، این‏ها در جامعه‏ی واقعی این حجم فضا را نمی‏توانستند اشغال بکنند و به‏نظرم، این ضعف تکنیکی "بالاترین" است.

از آن طرف هم صفحه‏ی اول وب‏سایت، فضای عمومی است. شما در فیس‌بوک صفحه‏ی شخصی خودتان را دارید، در آن‏جا هرچه می‏خواهید، می‏توانید بنویسید و تنها کسانی می‏بینند که با شما دوست می‏شوند. ولی وقتی در "بالاترین" یک صفحه‏ی اصلی دارید، هرچه را آن‏جا بنویسید، در آن صفحه‏ نمایش داده می‏شود و این صفحه‏ی اصلی فضای عمومی است.
از طرف دیگر، شما هرجا که فضای عمومی دارید، آزادی‏ بیان مطلقی که وجود دارد، مقدار زیادی محدودتر می‏شود. به این معنی که چون افراد خیلی مختلفی آن مطلب را می‏بینند، باید بالاخره یک‏سری مرزهایی گذاشت تا مشکلاتی که پیش می‏آید، کم‏تر بشود.

در سال گذشته ما شاهد این مسئله بودیم که آدم‏هایی که برای اولین بار به طرف "بالاترین" می‏آمدند یا این‏که آشنایی‏شان با اینترنت در حد خیلی کمی است و متوجه نیستند که مطالب وب‏سایت‏های وب‏۲ بیشتر از کاربران‏شان می‏آید و مدیریت وب‏سایت‏ها کنترل خیلی کمی دارند، لینک‏هایی را روی صفحه‏ی اول وب‏سایت می‏دیدند که شوکه می‏شدند و به "بالاترین" ای‏میل می‏زدند که شما چطور دارید اجازه‏ی انتشار چنین مطالبی را می‏دهید و به عقاید مردم در ایران توهین می‏کنید و…

نظرسنجی "بالاترین" از کسانی که دارند "بالاترین" را می‏خوانند و حاضر شدند فرم نظرسنجی را پر کنند، نشان داد که ادامه پیدا کردن این وضعیت "بالاترین" منجر به آن می‏شد که ما مخاطب‏مان را در ایران بیشتر و بیشتر از دست می‏دادیم.

فرد! به نظر تو، آیا واقعاً رسالت مدیران "بالاترین" این است که انعکاس‏دهنده‏ی جامعه‏ی واقعی ایران باشند؟ ما می‏دانیم که حتی در کشورهای غربی هم بین جامعه‏ی مجازی و واقعی اختلاف‏نظر هست. یعنی همیشه جامعه‏ی مجازی، به نوعی شاید پیشروتر و مدرن‏تر یا ساختارشکن‏تر بوده است. تو موافق این نظر مهدی هستی که می‏گوید برای حفظ مخاطب وضع این قوانین لازم بود؟

فرد پطروسیان: اولین مسئله این است که ما نمی‏توانیم واقعاً بگوییم جامعه‏ی مجازی، پیشروتر از جامعه‏ی واقعی است. چون خود جامعه‏ی مجازی هم تکه تکه است. تو می‏توانی در جامعه‏ی مجازی وبلاگ‏های خیلی افراطی "جندالله" را هم ببینی. این را هم نمی‏توانیم بگوییم که آیا عقاید جامعه‏ی واقعی در جامعه‏ی مجازی منعکس می‏شود یا نه. چون در ایران نه نظرسنجی درست و حسابی‏ای وجود دارد و نه مرکزی وجود دارد که آماری در این مورد بگیرد.

دوم این‏که، آیا رسالت مدیر یا مدیران "بالاترین" این است که منعکس کننده‏ی عقاید جامعه باشند؟ به نظرم، رسالت آن‏ها چیزی است که در خود "بالاترین" نوشته شده است. یعنی پیش از هرچیز، سایت "بالاترین" سایتی است که توسط یک سری افراد اداره می‏شود. با این‏که سایت مشارکتی است، بنیان‏گذاری دارد و مالکیتی وجود دارد. به این دلیل مدیران سایت می‏توانند سیاست سایت‏شان را عوض کنند و اگر کسی خوش‏اش نمی‏آید و مشکل دارد، حق انتخاب هم دارد و می‏تواند مثلاً به سایت‏های مشابه دیگر مراجعه کند.

بخش دوم این گفت‌وگو روز ۸ دی (۲۹ دسامبر) منتشر خواهد شد.

مهدی محسنی
تحریریه: فرهاد پایار