موضع مبهم آیتالله خامنهای در مورد تعامل با مراجع تقلید
۱۳۸۸ شهریور ۲۲, یکشنبه
محمود احمدینژاد از زمانی که سکان دولت نهم را در دست گرفت، روابط پرتنشی با مراجع تقلید داشت. این معضل امروز ابعاد جدید پیدا کرده است. بعضی از مراجع او را به دلیل تصمیمگیری‌هایی چون معرفی وزیران زن سرزنش میکنند و جمعی نیز مشروعیت دولت را زیر سوال میبرند. احمدینژاد برای تعامل با عدهای از مراجع تقلید، مجبور است به برخی شعارها و وعدههایی که داده، پشت پا بزند، و اگر بخواهد نظر عدهای دیگر را تامین کند، راهی جز کنارهگیری ندارد. با این همه او اغلب، و در مواردی چون معرفی اعضای کابینه، با حمایت رهبر جمهوری اسلامی، در مقابل معترضان ایستادگی میکند.
گاهی پای زنان در میان است
یکی از نخستین واکنشهای اعتراضآمیز مراجع تقلید به تصمیمگیریهای محمود احمدینژاد، به آزادی حضور زنان در ورزشگاهها مربوط میشد؛ وعدهای که در آغاز کار دولت نهم داده شد، اما با مخالفت برخی از مراجع و عقب‌نشینی احمدینژاد تحقق نیافت. مراجع منتقد چهار سال پیش، اکنون در شمار معترضان به معرفی وزیران زن قرار دارند. احمدینژاد برای کابینهی دولت دهم سه زن را به عنوان وزیران رفاه، بهداشت و آموزش و پرورش به مجلس معرفی کرد که یکی از آنها رای اعتماد گرفت. بیشترین مخالفت با وزارت زنان، از سوی اصولگرایان و افرادی ابراز شد که از حامیان یا نزدیکان فکری احمدینژاد محسوب میشوند.
«جذابیت زنان» و «بدعت برابری زنان با مردان»
محمود احمدینژاد در یک گفت‌وگوی تلویزیونی که به معرفی کابینه پیشنهادی اختصاص داشت، دلایل خود را برای انتخاب وزیران زن تشریح کرد. او از جمله گفت، ۵۰ تن از ۳۱۳ نفر یاران اصلی امام زمان در زمان ظهور را زنان تشکیل میدهند. امام جمعه مشهد، آيت‌الله احمد علمالهدی که از حامیان سرسخت احمدینژاد است، میگوید، این حرف بی‌اساس و شایعه است. به گفتهی علمالهدی، در بیش از ده روایتی که در کتاب بحارالانوار در این مورد نقل شده، جز یک مورد، همه بر مرد بودن این ۳۱۳ نفر تاکید دارند. امام جمعه مشهد همچنین به اعلامیهی آیتالله خمینی در پاییز ۱۳۴۱ اشاره کرد که در آن «برابر دانستن زن و مرد بدعت» خوانده شده است.
آيت‌الله يوسف طباطبايي‌نژاد، نماينده ولی فقيه وامام جمعه اصفهان، در واکنش به ترکیب پیشنهادی کابینه میگوید: «انتخاب بانوان براي وزارتخانه‌ها از زوايای مختلف کاری خلاف است و با اصول اسلام همخوانی ندارد.» او سخنان احمدینژاد را «مبنی بر اینکه اگر زن در رأس وزارت اموزش و پرورش باشد، مهرباني و محبت مي‌آورد»، توجیه نادرستی میخواند و به نمایندگان مجلس توصیه میکند، به زنان رای ندهند. رجا نیوز، یکی از سایتهای اصلی حامیان احمدینژاد، از قول امام جمعه اصفهان نوشت: «کار وزارت، کار زن نيست. زيرا زن در عین اینکه منبع عطوفت است، منبع جذابيت هم هست.»
فهرست طویل گلایههای مراجع
محمد‌تقی رهبر، رئیس فراکسیون روحانیان مجلس، به سایت خبری فردا گفته است: «بسیاری از علما و مراجع تقلید از جمله آیتالله صافی گلپایگانی و آیتالله مکارم شیرازی نسبت به انتخاب وزیر زن شبهه فقهی دارند و خواستار تجدید نظر احمدینژاد در این خصوص هستند.» محمد تقی رهبر ابراز امیدواری میکند که «این بار چالش جدیدی بین دولت و مراجع به وجود نیاید و احمدینژاد متوجه این موضوع باشد که ارائه نظرات فقهی از سوی مراجع وعلما را دشمنی با دولت تلقی نکند.» با این همه موضوع وزارت زنان نمونهای دیگر به فهرست طویل چالشهای دولت و مراجع افزود.
مسائلی که در چهار سال گذشته باعث رویارویی دولت و مراجع تقلید شد، کم نبودهاند. حجت‌الاسلام محسن غرويان، یکی از شاگردان آيت‌الله مصباح يزدی، که یکی از نزدیکترین علما به احمدینژاد به شمار می‌رود، ۱۷ شهریور از بیتوجهی دولت به برخی از گلایههای مراجع در چهارسال گذشته سخن گفته است. یک روز بعد، خبرگزاری ایلنا از قول قائم مقام جامعه اسلامی مهندسين نوشت: «در دولت نهم مراجع عظام عكس‌العمل‌هایی را نسبت به برخی مواضع و رفتارهای دولت داشتند ... كه متاسفانه بعضا نسبت به آنها بیتوجهی شد.» ظاهرا به دلیل همین ناخشنودیها در هفتههای اخیر رهبر جمهوری اسلامی و برخی دیگر از مقامهای ارشد اصولگرایان، بارها به محمود احمدینژاد تذکر دادهاند، بیشتر از گذشته به توصیهها و نظرات مراجع تقلید توجه کند؛ تذکرهایی که ظاهرا به منظور حمایت و دلجویی از علما ابراز شده، اما با برخی دیگر از رفتارهای رهبران جمهوری اسلامی همخوانی ندارد.
مواضع متناقض آیتالله خامنهای در مورد تعامل با علما
آیتالله خامنهای هم در دیدار با احمدینژاد و اعضای دولت دهم، و هم در خطبههای نماز جمعه بیستم شهریور، توصیه میکند، بیش از گذشته با علما و مراجع تقلید تعامل داشته باشد. آیتالله خامنهای در بسیاری از موارد اختلاف دولت با مراجع، طرف دولت را گرفته است. به نظر میرسد، اکثریت نمایندگان مجلس نیز که بر خلاف اعلام قبلی و مخالفت علما، به یکی از وزیران زن رای اعتماد دادند، توصیه یا دستور او را اجرا کردهاند. محمدرضا باهنر پس از رای اعتماد مجلس به ۱۸ وزیر پیشنهادی احمدینژاد، به خبرگزاری ایسنا گفت، اگر توصیه آیتالله خامنهای نبود هشت یا نه نفر رای نمیآوردند. باهنر در مورد رای آوردن مریم وحید دستجردی برای تصدی وزارت بهداشت، که به رغم نظر قبلی اکثریت نمایندگان اصولگرا و مراجع و امامان جمعه انجام شد، گفته است: «در این زمینه ما بیشتر به دنبال نظر رهبری بودیم.» در گزارشهای دیگری از باهنر نقل شده که نظر رهبری جنبه مشورتی داشته و به صورت نامه و دستورالعمل صادر نشده است.
رئیس فراکسیون روحانیان پیش از رای‌گیری گفته بود، اگر آیتالله خامنهای در این زمینه سکوت کند، «مجلس نظر مراجع را در رأی اعتماد به سه وزیر زن ملاک قرار خواهد داد.» او همچنین یادآوری میکند: «پیش از این نیز مراجع تقلید در قم زمانی که موضوع افزایش ارثیه زنان در مجلس مطرح بود مخالفت خود را با آن اعلام کردند»، اما چون رهبر جمهوری اسلامی نظر موافق داشت، «مجلس در این خصوص به نظر ایشان تمکین کرد.» برخی از گزارشهای تایید نشده حکایت از آن دارد که آیتالله خامنهای در پاسخ به اظهارات مخالف برخی از مراجع قم در مورد وزارت زنان، به آنها توصیه کرده، در این امور دخالت نکنند. با توجه به وقایع اخیر، مشخص نیست که منظور آیتالله خامنهای از تعامل بیشتر دولت با مراجع، شامل کدام موضوعها و کدام افراد میشود.
بیاعتنایی به مراجع با تایید سران حکومت؟
تا کنون تعدادی از مراجع تقلید، از جمله آیتالله صانعی و منتظری، صریحا دولت محمود احمدینژاد را نامشروع خواندهاند. این اقدام عمدتا در اعتراض به نحوهی برگزاری انتخابات و حوادث پس از آن صورت گرفت. به جز مراجعی که نتایج اعلام شده انتخابات را حاصل تقلب و تخلفهای آشکار عنوان میکنند، رفتار مراجع دیگر نیز چندان مطابق میل آیتالله خامنهای نیست. به رغم تاکیدها و اصرارهای رهبر جمهوری اسلامی در مورد مشروعیت دولت و سالم برگزار شدن انتخابات، تا کنون چیزی زیادی در تایید دولت دهم از سوی مراجع منتشر نشده است.
سایت خبری «موج سبز ازادی»، هجدهم شهریور از قول یک منبع موثق خبر میدهد، آیتالله نوری همدانی، به عنوان یکی از معدود مراجعی که به احمدینژاد تبریک گفت، از کردهی خود پشیمان است. بنابر این گزارش، او در دیدار با آیتالله صافی گلپایگانی اعتراف کرده که «نزدیکان دولت برای گرفتن پیام تبریک به احمدینژاد، او را فریب دادهاند.» این منبع خبری با اشاره به «بی‌اعتنایی‌هایی که از سوی حاکمیت به نظر مراجع میشود»، از نارضایتی و رایزنیهای گستردهی مراجع مهم تقلید در مورد حوادث پس از انتخابات گزارش داده است. ظاهرا بسیاری از مراجع به دلایل گوناگون حاضرند دولت دهم را نامشروع اعلام کنند. بدون این اقدام نیز تبعیت نکردن آنها از آیتالله خامنهای در مورد دولت، میتواند نشانهی اختلافهای عمیقتری باشد. ناظران پروندهی «تعامل» دولت و حکومت با مراجع تقلید را همچنان گشوده ارزیابی میکنند.
بهزاد کشمیری‌پور
تحریریه: بابک بهمنش