موسسه ماكس پلانك
۱۳۸۵ خرداد ۸, دوشنبه
در ماه جارى خبر اهداى جايزه بين‌المللى شاهزاده آستورين به جوانترين فيزيكدان عصر حاضر در صدر مطبوعات علمى جهان قرار گرفته است. هيئت داوران، فيزيكدان چهل ساله‌ی اسپانيايى خوان ايگناسيو سيراك (Juan Ignacio Cirac)، تكميل كننده تئورى فيزيك كوانتوم را خالق دانش نوين قرن بيست و يكم و از چهرههاى ماندگار تاريخ فيزيك معرفى كرده‌اند. سيراك جوانترين دانشمندى است كه تا كنون موفق به دريافت اين جايزه شده است. جايزه شاهزاده آستورين از بيست و هفت سال پيش، پاييز هر سال از سوى خانواده سلطنتى اسپانيا و توسط شاهزاده آستورين، شاهزاده فليپ وليعهد اسپانيا به منتخبان هيئت داورى اهدا مى‌شود. مراسم اهدا اين جايزه پنجاه هزار يورويى شباهت زيادى به مراسم اهدا جايزه نوبل دارد. منتخبان هشت رشته مختلف از جمله علوم و تحقيقات، توسط هيئت داروان بين‌المللى برگزيده مى‌شود.
تئورى سيراك، تئورى تبديل و بايگانى اطلاعات است. او معتقد است: ”ممكن است ظرف مدت سى تا چهل سال آينده در عصر داده‌ها يا جامعه اطلاعاتى كوانتومى قرار بگيريم. آنجا مكانيك كوانتوم كه است كه مهمترين نقش را بازى مى‌كند.“
تئورى فيزيك كوانتوم يا همان مكانيك كوانتوم، از ستون‌هاى فيزيك مدرن به شمار مى‌آيد. اين تئورى زيربناى بسيارى از شاخه‌هاى علمى مانند فيزيك اتمى، فيزيك هسته‌اى و يا شيمى كوانتوم است. تئورى كوانتوم اساس تغيير و تبديل و برهم‌كنش ذرات ساختمانى مواد است كه تعريف و توضيح بسيارى از خواص فيزيكى و شيميايى‌شان را ممكن مى‌سازد. يكى از ساده‌ترين مثال‌هاى اين تئورى، سيستم اربيتالى در شيمى است.
تئورى فيزيك كوانتوم صد سال پيش براى اولين بار توسط ماكس پلانك و در كتاب معروف او ”جهان فيزيك“ مطرح شد. سيراك در اصل نظريه ماكس پلانك، يكى از مطرح‌ترين و برجسته‌ترين چهرههاى تاريخ فيزيك جهان را تكميل كرده است. اين فيزيكدان چهل ساله اسپانيايى از پنج سال پيش مدير موسسه ماكس پلانك–بخش فيزيك كوانتوم، در شهر مونيخ آلمان است.
موسسه ماكس پلانك آلمان با چهره‌اى بين‌المللى از معتبرترين مراكز پژوهشى تحقيقاتى دنياست كه حدود صد سال پيش و توسط گروهی از دانشمندان آلمانى تحت عنوان "جامعه كايزر ويلهلم" (Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft) تأسيس شد. بزرگترين و مطرح‌ترين دانشمندان عصر حاضر آلمان مانند ماكس پلانك برنده جايزه نوبل سال ۱۹۱۸با اين مركز همكارى كرده‌اند. پس از جنگ جهانى دوم و هنگام آغاز فعالت مجدد اين موسسه به دستور انگليس كشور فاتح جنگ، نام اين موسسه به نام فيزكدان برجسته آلمانى ماكس پلانك تغيير يافت.
ماكس پلانك در طول حكومت نازى با وجود محدوديت‌ها و تگناها و با پافشارى بر شعار معروفش ”ماندن و ايستادگى كردن“ خاك آلمان را ترك نكرد و به كار خود ادامه داد. حمايت او از دانشمندان و پژوهشگران يهودى موجب شد كه در زمان هيتلر از مقام مديريت بنياد كايزر ويلهلم بركنار شود و حق اظهار نظر و دخالت در استخدام نيروهاى جديد از او سلب شد. تلاش پلانك جلوگيرى از خروج همكاران و دوستان يهودى‌اش مانند آلبرت انيشتن بود. پلانك و انيشتين به طور مشترك در سال ۱۹۲۸ جايزه و مدال افتخار جامعه دانشمندان آلمان را دريافت كرده بودند. اما تلاشهاى پلانك همانند تلاشهاى جمع كثيرى از دانشمندان و روشنفكران آلمانى بى‌نتيجه بود.
پس از جنگ جهانى و تغيير نام بنياد كايزر ويلهم به نام موسسه ماكس پلانك، او در هشتاد وهفت سالگى مديريت افتخارى موسسه را بر عهده گرفت. يك سال پس از پايان جنگ جهانى دوم در سال ۱۹۴۶ ماكس پلانك تنها آلمانى بود كه به عنوان ميهمان افتخارى در جشن سلطنتى سيصدمين سالگرد تولد نيوتن در دربار انگليس حضور داشت. امروز موسسه ماكس پلانك از مطرح‌ترين مراكز پژوهشى دنياست كه در تمامى رشته‌هاى تحقيقاتى مانند نجوم، پزشكى، رياضيات، ژنتيك و بيوشيمى فعال است. كارمندان اين موسسه پژوهشگران نامدارى از سراسر جهان مانند خوان ايگناسيو سيراك هستند.
شبنم نوريان