ماموریت فضایی دارت؛ تحقق یک رویای هالیوودی
۱۴۰۱ مهر ۵, سه‌شنبه
با گذشت حدود ده ماه، بالاخره روز موعود فرا رسید و ماموریت موسوم به "آزمایش تغییر جهت سیارک دوگانه" یا به اختصار "دارت" (DART) موفق شد طبق برنامه از پیش تعیین‌شده، فضاپیمای خود را عامدانه به سیارک "دیمورفوس" بکوبد؛ برنامه‌ای بلندپروازانه که ممکن است در آینده و در صورتی که زمین با تهدید جدی برخورد سیارکی مواجه شود، بتواند در عمل، حیات روی زمین را از خطر انقراض نجات دهد.
سیارک دیمورفوس البته تهدیدی برای زمین محسوب نمی‌شود. نه قبل از برخورد و نه پس از آن، قرار نبوده و نیست که دیمورفوس به سوی زمین بیاید و آسیبی به زمین برساند. دیمورفوس با قطر ۱۶۰ متر، در واقع خودش قمر سیارکی یک سیارک بزرگتر است و به دور سیارک بزرگتر به نام دیدیموس با قطر ۷۸۰ متر در گردش است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اینک ناسا فرصت را غنیمت شمرده تا یکی از طرح‌های خود برای دفاع سیاره‌ای در برابر تهدیدات این‌چنینی را به آزمون بگذارد. از همین رو ماموریت دارت، به فاصله ۱۱ میلیون کیلومتری از زمین فرستاده شد تا تلنگری به دیمورفوس بزند و مدار آن را اندکی جابه‌جا کند.
اگر چه محاسبات دانشمندان، دست‌کم بر اساس شبیه‌سازی‌ها و روی کاغذ، نشان می‌دهد که مدار حرکت این سیارک بر اثر این ضربه تغییر خواهد کرد، اما دانشمندان تا زمانی که فرضیه‌ها و پیش‌بینی‌ها و مدل‌های خود را در عمل آزمایش نکنند، نمی‌توانند از کارآمدی آن مطمئن باشند.
در واقع ماموریت دارت، به همین دلیل طراحی و اجرا شد تا یک فضاپیما با سرعت سرسام‌آور حدود ۲۲ هزار کیلومتر بر ساعت، عامدانه به این سیارک کوبیده شود. برخورد فضاپیما به سیارک، بر اساس پیش‌بینی دانشمندان قاعدتا باید تغییرات اندکی در مدار آن ایجاد کند. این تغییرات اندک از این جهت مهم است که در آینده، بتوان سیارک‌هایی را که خطر برخورد آن‌ها به زمین وجود دارد منحرف کرد؛ تغییری اندک که می‌تواند با گذشت زمان، مدار سیارک را به شکلی جابه‌جا کند که به زمین برخورد نکند.
خطر بزرگ، سیارک بن‌نو
آنچه دانشمندان به عنوان ریسک و خطر در نظر می‌گیرند با مفهوم روزمره‌ای که از خطر در ذهن داریم قدری تفاوت دارد. با این حال، دانشمندان تعاریف خود را برای درک خطر ارائه می‌دهند و آنجایی که به سیارک‌ها مربوط می‌شود به یک سری از اجرام فضایی عنوان اجرام نزدیک به زمین (NEO) اطلاق می‌کنند و به دسته‌ای دیگر اجرام بالقوه خطرناک (PHO). فهرست این اجرام فضایی مدام در حال به‌روزرسانی است و تا کنون دانشمندان بیش از ۱۵۰هزار جرم آسمانی با قطر بیشتر از ۱۴۰ متر را می‌شناسند.
بیشتر بخوانید: از ثبت صدای سیاهچاله‌ها تا فروپاشی زودهنگام عالم
یکی از سیارک‌هایی که ذهن بسیاری از دانشمندان را با خود درگیر کرده، سیارکی ۷۸ میلیارد کیلوگرمی است به نام بنو (Bennu) که از جهات بسیاری مورد علاقه پژوهشی محققان بوده است. مثلا این که این سیارک دست‌کم چهار و نیم میلیارد سال قدمت دارد و ممکن است سرنخ‌های ارزشمندی در خصوص منشاء حیات در کیهان به ما بدهد.
سیارک بنو بین سال‌های ۲۱۷۵ و ۲۱۹۹، به فاصله ۷.۵ میلیون کیلومتری مدار زمین می‌رسد و از این رو در رده اجرام آسمانی بالقوه خطرناک طبقه‌بندی می‌شود. اگر چه احتمال برخورد بنو با زمین تنها یک به ۲۷۰۰ برآورد شده، اما همین خطر نیز به دلیل حجم تخریبی که این سیارک ممکن است ایجاد کند، از نظر دانشمندان بسیار جدی محسوب می‌شود.
روشی که ممکن است برای همه سیارک‌ها کار نکند
ماموریت دارت، اگر چه یک گام بلند برای تحقق اهداف سامانه دفاع سیاره‌ای محسوب می‌شود، اما در واقع تنها یک شروع است. دانشمندان راه‌ها و طرح‌ها و استراتژی‌های دیگری را نیز در نظر دارند و به خوبی می‌دانند که این روش، روی همه سیارک‌ها جواب نخواهد داد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
برای مثال این روش ممکن است برای منحرف کردن مدار یک سیارک سنگی یا یک دنباله‌دار کارآمد باشد، اما روی یک سیارک آهنی-نیکلی جواب ندهد.
فهرست طرح‌های پیشنهادی برای نجات حیات زمین از تهدید سیارک‌ها بسیار است. دانشمندان، از جمله محققان چینی، حتی به پرتاب موشک نیز فکر کرده‌اند و این روش را طرح کرده‌اند که برای منحرف کردن مسیر سیارک‌ها از زمین، می‌توان حدود ۲۰ موشک پرتاب کرد.
شبیه‌سازی‌های اخیر دانشمندان مرکز ملی هوافضای چین نشان می‌داد که ۲۳ موشک لانگ مارچ ۵ می‌توانند یک سیارک را به میزان ۹ هزار کیلومتر (برابر با ۱.۴ شعاع زمین) از مسیر اصلی خود منحرف کنند.
زمان کشف سیارک حیاتی است
فراتر از چالش‌های فنی بر سر انحراف مسیر سیارک یا منهدم کردن آن با موشک، که هر کدام نیازمند سال‌ها برنامه‌ریزی است، در حال حاضر مشکل این است که علم و فناوری امروز حتی با وجود این همه پیشرفت، نمی‌تواند بسیاری از سیارک‌ها را به موقع کشف کند. برای نمونه سیارک EB52022 در ماه مارس امسال، تنها دو ساعت پیش از برخورد آن کشف شد و تجربه‌ای را تصور کنید که در آن، دانشمندان تنها ۱۸ روز پیش از برخورد یک سیارک به زمین، از وجود آن مطلع شوند.
با این همه، دانشمندان در حال حاضر در پی توسعه روش‌ها و ابزارهایی هستند که بتوانند به موقع از وجود تمامی تهدیداتی که ممکن است متوجه زمین باشد باخبر شوند. در آینده با کمک سامانه‌های هشدار و تلسکوپ‌های پیشرفته دست‌کم می‌توان دانست که چه سیارک‌هایی در چه زمانی ممکن است به زمین برخورد کنند. از این رو، ماموریت دارت نخستین گام بشر برای دفاع از حیات و موجودیت و تمدن خود در برابر سنگ‌های سرگردان فضایی به شمار می‌رود و کسی چه می‌داند، شاید روزی در زمان تهدید و خطر واقعی، مشغول تماشای لحظه‌به لحظه ماموریتی فضایی از این دست باشیم و بقا یا انقراض تمدن را به نظاره بنشینیم.