كودكان مهاجر افغان را دریابیم!
۱۳۸۶ اردیبهشت ۲۸, جمعه
گفته مى‌شود كه حدود پنج میلیون افغانى در ایران ساكن اند. تعداد كودكان افغان را با این حساب مى توان یك میلیون نفر تحمین زد. افعان هاى مهاجر كه از جنگ و فشارهاى مالى و اجتماعى به ایران گریخته اند، به هر كارى تن مى دهند. آنها از فرط فقر، بچه هاى خود را نیز به كار مى‌فرستند. كارهایى چون باربرى، جمع آورى زباله، دستفروشى و از این قبیل. این كودكان مدرسه هم نمى روند چون امكان پرداخت شهریه را ندارند. داورى و پیشداورى‌هاى منفى نسبت به این مهاجران در میان ایرانیان رواج زیادى دارد، با این همه خانواده ها و كودكان افغان، اخراج خود از ایران را به سادگى نمى‌پذیرند. آنها ادامه زندگى در همین سطح را به بازگشت به افغانستان ناامن و مخروبه ترجیح مى‌دهند.
مجید بیخیله، مدیر خانه كودك شوش كه از نزدیك با كودكان مهاجر افغان سر و كار دارد مى‌گوید: «اینها چون حرفه خاصى بلد نیستند، بیشتر به كارهاى كاذب مثل فال فروشى و گدایى و گردو فروشى مشغولند. بخش قابل توجهى هم در خانه ها مشغول پاك كردن عدس و نخود ولوبیا هستند. تعدادى هم كارهاى دستى مى‌كنند كه دربازار فروخته مى‌شود.»
مهمترین نیاز و پایه اى ترین حق این بچه ها، آموزش و تحصیل است. آنها مدرسه می‌روند؟ چند خانواده مهاجر قادر به پرداخت ۱۵۰ هزار تومان شهریه مدرسه است؟
به گفته مجید بیخیله «وضع آموزشى این بچه ها پس از قطع بودجه كمیساریاى عالى پناهندگان در دو سال قبل خیلى مشكل شد. مدارس دیگر این ها را نبذیرفتند مگر این كه شهریه شان پرداخت شود. خانواده هاى افغان اكثرشان توان پرداخت شهریه را ندارند. ضمنا این بچه ها دو دسته هستند: آنها كه كارت دارند و آنها كه ندارند. بدون كارت اقامت بچه ها، كوچكترین خدماتى دریافت نمى‌كنند و از جمله مدرسه هم حق ندارند بروند. آنها كه كارت دارند باید شهریه بدهند. بیشتر خانواده هاى افغان به دلیل فقر مالى به مدارس خودگردان رو می‌آورند. این مدارس توسط افراد فرهنگى افغان، مثل آنها كه مدیر و معلم بوده اند اداره مى‌شود. شهریه اش خیلى كم حدود پنج شش هزار تومان بود. اما الان كه دولت ایران دارد افغان ها را اخراج مى كند، تمامى این مدارس تعطیل شده‌اند.»
انجمن حمایت از حقوق كودك و خانه كودك شوش قبلا مدارس خودگردان افغانها را تقویت مى‌كرد. لوازم التحریر به آنها می‌داد، از كمك هاى مالى مردمى خوراك و پوشاك برخى بچه ها را تامین مى‌كرد یا حتى اسم بچه هاى بى بضاعت را در مدارس دولتی مى‌نوشت.
مجید بىخیله در این مورد می‌گوید: «الان شرایط فرق كرده. آن بخش بچه ها كه كارت اقامت ندارند باید بروند. اینها الان براى حركت در خیابان هم شدیدا تحت فشارند. خیلى از این بچه ها از خانه هاى خود بیرون نمى‌آیند. پدر مادرها هم همینطور. عموى یكى ازبچه هاى ما كارت اقامت هم داشته اما او را برده‌اند رد مرز كرده‌اند. پدر خانواده مى‌ترسد بیرون بیاید. الان بچه هاى افغان هر كجا كه تردد مى‌كنند، با ترس و لرز است، چون امنیت ندارند.»
بچه ها را در خیابان جمع مى كنند و به اردوگاه ها یا مراكز بهزیستى مى‌برند. آنجا منتظر می‌شوند تا خانواده ها مراجعه كنند. بعد همه را دسته جمعى رد مرز مى‌كنند. به گفته مجید بیخیله: «در حال حاضر پنج اردوگاه در شهرهاى ایران هست. خیلى خانواده ها از ترس این كه بقیه را نگیرند و رد مرز نكنند، دنبال بچه ها نمى‌روند. براى همین پیش آمده كه بچه زمان طولانى ترى در اردوگاه مانده و فشارهاى چند برابرى را تحمل كرده است.»
تاثیر این اردوگاه ها یا نگهداشته شدن در بهزیستى روی بچه هاى افغان چیست؟ مجید بیخیله مى‌گوید: «اتفاق ناگوار حتما این نیست كه بچه كتك بخورد. همین كه چندروز دور از خانواده در یك محیط غریبه بماند و خبرى از خانواده نداشته باشد، این خودش خیلى دلخراش است.»
دولت ایران مدعى است كه مهاجران افغان، بر مشكلات اجتماعى و اقتصادى موجود جامعه ایران افزوده اند. آنها كه مجوز ندارند، باید برگردند. مدیر خانه كودك شوش اما می‌گوید: «این یك میلیون و خرده اى آدم برگردند افغانستان چه كنند؟ اینها حاضرند در ایران با شرایط وحشتناك،كار طاقت فرسا، خانه هاىخرابه و نمور، با این همه قضاوت بد مردم نسبت به خودشان بمانند و به افغانستان برنگردند. آنجا هیچ آینده اى ندارند. سازمان هاى بین المللى، كشورهایى كه در افغانستان حضور دارند و مدعى بازسازى افغانستان هستند، اینها چه مى كنند؟ مسئولیت اینها به نظر من بیشتر از دولت ایران است كه دارد این خانواده ها را اخراج مى كند. به عقیده من باید برنامه مشتركى بین یونیسف، ناتو، كمیساریاىعالى پناهندگان، سازمان ملل، كشورهاى حاضر درافغانستان ، خود ایران و افغانستان وجود داشته باشد تا چاره جویى كنند براى مسكن، بهداشت و آموزش و سایر مسائل این بچه ها.»
در فاصله اى كه دولت ایران شروع به اخراج افغان ها كرده، بسیارى از كوشندگان حقوق بشرى، فرهنگى و اجتماعى سیاسى ایران به این كار اعتراض كرده اند و آن را غیراخلاقى و غیر انسانى خوانده اند. مدافعان حقوق كودك بطور ویژه چه كرده‌اند؟
مجید بیخیله ضمن اشاره به فعالیتهای نهادهای غیردولتی مذکر می‌شود: «ان جی او»ها دارند كار قشنگى مى‌كنند. متنى دارند مى‌نویسند از طرف بچه ها كه ما می‌خواهیم درس بخوانیم. ما می‌خواهیم دكتر برویم. ما می‌خواهیم بازى كنیم. ما مثل بچه‌هاى شما مى‌خواهیم سركلاس برویم. ما نمى‌خواهیم درخیابان دستگیرشویم. این متن را نوشته‌اند و دارند به بچه هاى افغان می‌دهند امضاء كنند. قرار شده وقتى امضاها به یك حدى رسید، آن را به سازمان ملل ارائه كنند.»
مهیندخت مصباح