1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله
تاریخ

كالبدشكاف خوشنويسی

۱۳۹۹ تیر ۲۶, پنجشنبه

بیست و ششم تير ۱۳۱۵؛ ۸۴ سال پيش در چنين روزی عمادالكتاب در تهران درگذشت. در شكايت از خودكامگی محمدعلی شاه گفته است: «آنچنان سوخت خانه مخلوق/ كه ز دل ناله رفت تا عیوق.»

https://p.dw.com/p/3fODs
عکس: khoshnevisi-museum.ir

محمدحسين سيفی قزوينی ملقب به عمادالكتاب در سال ۱۲۴۰ در قزوين زاده شد.

پدرش قباله‌نويس و مادرش از سادات قزوين بود و به اين خاطر او را "ميرزا" می‌ناميدند.

تا هشت سالگی مقدمات دانش‌های قديم را نزد پدر آموخت و سپس او را به آموزگاران سرخانه سپردند تا دانش‌های تازه و زبان فرانسه را بياموزد. همزمان نزد محمدعلی خان خوشنويس به خطاطی پرداخت.

۱۵ ساله بود كه پدر را از دست داد. يک سال پس از آن به عراق رفت و هشت سال در كاظمين و كربلا با كتابت و مشق خط روزگار گذراند.

۲۳ ساله بود كه به ايران بازگشت و در تهران به كار پرداخت.

۲۵ ساله بود كه آموزشگاه خوشنويسی خود را در تهران گشود و همزمان برای وزارت انطباعات به كار پرداخت.

۴۱ ساله بود كه معتمدان شاه، سالار الدوله و امير بهادر، شاه را بر آن داشتند كه خوشنويسی شاهنامه مشهور به "امير بهادر" را برای چاپ تازه به او بسپارد.

او اين كار را در سه سال به پايان رساند و به اين خاطر از مظفرالدين شاه لقب "عمادالكتاب" گرفت و پس از آن آموزگار خوشنويسی درباريان به ويژه مظفرالدين شاه و احمدشاه شد اما در مشروطه‌خواهی از تندروها بود.

۵۴ ساله بود كه به انجمن "كميته مجازات" پيوست كه با ترور عاملان انگليس می‌خواستند خودكامگان و خودكامگی را از ايران برانند. از آنجا كه او در ترورها دست نداشت و تنها شبنامه‌های اين انجمن را می‌نوشت و برای آنها مُهر رسمی تهيه كرده بود، به پنج سال زندان محكوم شد و پس از اين مدت با ميانجی‌گری اديب و تاريخدان بنام، ادوارد براون رهايی يافت: «همواره در نظر داشتم اثر دیگری از تحریرات خود به یادگار بگذارم. با فراغتی كه در مدت پنج شش سال حبس و گرفتاری فراهم بود، از حاصل خیال فقط به ترقيم و تحریر و تركیب موفق شدم.»

او به پيروی از خوشنويس دوره آغاز قاجاريان، ميرزا محمدرضا كلهر، شيوه تازه‌ای پديد آورد كه در كتابچه آموزشی خود، "رسم المشق" به روشنی توضيح داده است.

او برای نخستين بار خط را تقطيع كرد، يعنی با جزء جزء كردن حروف، بست‌ها و گسست‌ها را در خط‌های پيوسته نشان داد.

زيبايی خط او به خاطر تعادل همه‌جانبه در طراحی اندام حروف و نحوه پيوستگی واژه‌ها است.

عمادالكتاب در ۷۵ سالگی در تهران درگذشت.

اسکندر آبادی روزنامه‌نگار، مترجم و نوازنده ساکن آلمان