فوتبال، ورزشی مردسالار

شب گذشته در ادامه رقابتهای جام قهرمانی آمریکای لاتین که به کوپا آمریکا معروف است دو دیدار برگزار شد، در نخستین دیدار ملی پوشان پاراگوئه با نتیجه ۵ بر صفر در مقابل کلمبیا به پیروزی دست یافتند.سه گل این دیدار را روکه سانتا کروز، مهاجم مونیخ که احتمالا در فصل جاری این تیم را ترک خواهد کرد به ثمر رساند. در دومین دیدار گروه سوم، آرژانتین با نتیجه ۴ بر یک از سد آمریکا گذشت.

درست در همین روزها اما روزانا گومز که یک دختر ۲۶ ساله آرژانتینی است هم، در پای تلویزیون به تماشای فوتبال می نشیند. او صبح که از خانه در بوینوس آیرس بیرون می زند، برای رسیدن به محل کارش، بیش از یک ساعت با اتوبوس در راه است.

روزانا در مغازه تلفن فروشی کار می کند. حقوق و دستمزد روزانا و خیلی از زنان دیگر آرژانتینی در مقایسه با همکاران مردشان بطور متوسط ۳۰ درصد کمتر است. روزانا پس اتمام کار، ساک دستی اش را بر می دارد و عازم استادیوم می شود. روزانا بازیکن خط میانی تیم فوتبال بانوان «بوکا یونیور» است. تیمی که زمانی دیگو آرماندو مارادونای افسانه ای در آن توپ می زد.

مردمان آمریکای لاتین دیوانه فوتبال هستند. از هر دو نفر یک از آنها بر روی بدن خود نام تیم محبوبشان را خال کوبی کرده اند. آنها حتی قبل از اینکه برای فرزندانشان شناسنامه بگیرند، کودکان خود را به عضویت یک تیم فوتبال در می آورند. بوکا یونیور که تیم پرطرفداری است، حتی برای طرفداران خود نیز گورستان اختصاصی دارد. چمن این گورستان چمنی است که از استادیوم به آنجا برده شده است، سنگ قبرها و حتی گلهائی که در گورستان کاشته شده‌اند رنگ لباس و پرچم تیم را دارند. روزانا گومز که در خط میانی بوکا یونیور توپ میزند و اکنون تقریبا پنج سال است که در تیم ملی آرژانیتن حضور دارد. اما بر خلاف ملی‌پوشان مرد، روزانا را کسی نمی شناسد و کسی هم از او در خیابان بر روی کارت پستال و یا پیراهن ورزشی تقاضای امضا نمی کند. روزانا بعنوان بازیکن بوکا یونیور در ماه یکصد و پنجاه پزو و یا تقریبا ۴۰ یورو حقوق می گیرد که با آن حتی نمی تواند نیمی از کرایه خانه اش را بپردازد. روزانا می گوید، اگر مرد بودم، میلیونر بودم. زیرا او می داند که وضعیت مردانی که در تیم بوکا یونیور توپ میزنند، به گونه دیگری است. آنها قرارداد های میلیونی دارند، طرفداران تیم، خبرنگاران، روزنامه نگاران و تیم های تلویزیونی لحظه ای آنها را آرام نمی گذارند.

اما آرژانتین نام دیگری را نیز به خاطر دارد: گابریلا زاباتینی، تنیس باز معروفی که از این راه میلیونر شد و بعدا هم از طریق تبلیغات، مد لباس، ادکلن و عطر بر ثروت خود بیش از پیش افزود. سئوال اینجاست که چرا عرصه فوتبال برای بانوان، عرصه تنگی است، اما در سایر عرصه های ورزشی اینگونه نیست.

در ایران فوتبال بانوان با هزاران اما و اگر های شرعی روبروست. هرچند در آمریکا و یا اروپا این اما و اگرهای شرعی وجود ندارند، اما توجه اجتماعی به فوتبال بانوان اندک است. در آمریکای لاتین که یکی از مطرح ترین ستون های فوتبال در جهان است نیز اوضاع به گونه دیگری نیست.

واقعیت این است که ما هیچ رشته ورزشی مختص مردان نداریم. در همه رشته ها هم مردان و هم بانوان حضور دارند. حتی در بوکس و کشتی که زمانی مردانه محسوب می شدند، نیز بانوان حضور دارند و رقابتهای بین المللی در این رشته ها برگزار می شود. اما باید گفت که میزان استیلای فرهنگ مردسالارانه بر جامعه و بطور مشخص بر یک رشته ورزشی است که عرصه را بر بانوان تنگ می کند. فرهنگ مرد سالارانه می تواند همراه ارزشها معنوی و مذهبی یک جامعه، بانوان را به بهانه های شرعی از حضور در میادین محروم سازد. اما آنجا که فرهنگ مرد سالارانه خود را در پشت ارزشهای مذهبی پنهان نمی کند، بعنوان «ماچو»، آنطور که به مردسالاران در آمریکای لاتین گفته می شود، ظهور می یابد.

خانم کارینا ریبودینو رئیس باشگاه فوتبال بانوان بوکا یونیور می گوید که در گذشته ها مردان در استادیوم فریاد میزدند، برو توی آشپزخونه، ضعیفه! اما امروز هم پس از گذشت سالها، روزانا گومز میگوید که مردان فریاد می زنند، با دامن که نمی شه فوتبال بازی کرد. متاسفانه هنوز هم فوتبال یکی از مردسالارترین رشته های ورزشی است.

محمود صالحی / رادیو دویچه وله