عید پاک در آلمان: مراسمی بین دین و مصرف

این روزها - دهم تا سیزدم آوریل - عید پاک (فصح) جشن گرفته می‌شود، که به آلمانی به آن Ostern می‌گویند و به انگلیسی Easter. آن را به "رستاخیزمسیح" برمی‌گردانند. موافق روایات مسیحی‌، عیسی مسیح در روز جمعه‌ی عید پاک در پی خیانت یکی از حواریون خود به صلیب کشیده شد و سه روز پس از آن از نو قیام کرد.

جهان مسیحیت به یاد این رویداد مهم در تاریخ دینی هرسال مراسم ویژه‌ای برگزارمی‌کند که درآن دو نماد بارز به چشم می‌خورند: تخم مرغ و خرگوش. این جشن به ویژه برای بچه‌ها با شوروهیجان خاصی همراه است. چون تصورمی‌کنند که تخم مرغ‌های رنگین وشیرینی و شکلاتی که روز دوشنبه‌ی این عید دریافت می‌کنند، هدایای "خرگوش عید پاک" است. تخم مرغ بنا به روایات مذهبی، یکی از عناصر کهن عید پاک مسیحی ونشانه زندگی است.

در دوره "روزه"ی پیش از این عید که از چهارشنبه خاکسترآغاز می‌شود و تا دوشنبه عید پاک ادامه دارد، خوردن تخم مرغ ممنوع است. خرگوش دراین مجموعه به خاطرآن که می‌تواند در سال تا بیست بارتولید مثل کند‌، نشانه باروری است. این باروری ولی با خوانشی مذهبی تبیین نمی‌شود و از توضیحی غیرمذهبی که بهاررا به مثابه زندگی‌ای نو درطبیعت ارزیابی می‌کند، نشأت گرفته است. این برداشت غیرمذهبی با گذشت زمان با رستاخیزمسیح درهم آمیخته و به جزئی از مراسم عید پاک تبدیل شده‌است.

چهل روز روزه

برخی از مراسم مسیحی عید پاک، در جهان مدرن دیگر جایی ندارند و از این رو اجرا نمی‌شوند. به عنوان مثال پیشترها مسیحیان معتقد، چهل روز روزه می‌گرفتند و به ویژه از خوردن گوشت، تخم مرغ، شیر و شراب خودداری می‌کردند. این دوره چهل روزه، به زمانی بر‌می‌گردد که گویا عیسی مسیح در صحرا زندگی می‌کرده و دراین آیین به مثابه زمان توبه وبازگشت به درون تلقی می‌شود. امروزه مسیحیان مؤمن در آلمان در این چهل روز بیشتراز خوردن شیرینی، نوشیدن الکل و کشیدن سیگارخودداری می‌کنند.

برخی ازعناصر آیین برگزاری عید پاک، صرفا ریشه‌ای مذهبی دارند: مثل قربانی کردن بره که ابتدا یهودیت آن را مطرح کرده است. مسیحیت، بره‌، این نشانه قربانی‌شدن را وام گرفته و تجلی اش را با سرنوشت مسیح که او هم به خاطر"دیگران" به صلیب کشیده شده، پیوند زده‌است. شمع، همچنین یکی دیگر ازاجزایی است که بدون آن، مراسم عید پاک قابل تصورنیست.

استفاده از شمع ریشه در سنت ستایش نور و روشنایی درمسیحیت و یهودیت دارد که به عنوان نشانی از زندگی محسوب می‌گردد. بچه‌ها در مراسم "پنجشنبه سبز" که در پیش از عید پاک برگزارمی‌شود، یک شمع و شاخه‌ای نخل دریافت می‌کنند. آن‌ها شمع و شاخه نخل را که درمراسمی کلیسایی "تبرک" شده‌اند، با خود به خانه می‌برند و شمع را سر صبحانه در روز یکشنبه عید پاک روشن می‌کنند.

مصرف همچون تجلی مذهب

امروزه اجرای مراسم عید پاک در آلمان، بیشتر ازجنبه مصرفی و اقتصادی آن مورد توجه قرارمی‌گیرد. هرچند کلیسا برای برگزاری سنتی این آیین‌ها تمام تلاش خود را به کار می‌برد‌، ولی این بازار فروش و مصرف است که بیشترین سود را می‌برد. موافق آمار اقتصادی، هر سال در بهار، فروش تخم مرغ‌های رنگین‌، خرگوش‌های شکلاتی و کالاهای بی‌شماری که به این مناسبت تولید شده‌اند، رکوردشکن است. در این روزها بازارگل و صنعت توریسم رونق بیشتری می‌یابد و برقیمت بنزین ناگهان اضافه می‌شود.

اکثر آلمانی‌ها بدون آن که به کلیسایی تعلق داشته یا اصولا دین و ایمانی داشته باشند، به استقبال این عید می‌روند. چون با استفاده از تعطیلات آن می‌توانند به مسافرت بروند یا به شستن اتومبیل و انجام تعمیرات خانه بپردازند. شب ها هم ازآن جا که نوشیدن الکل از دوشنبه عید پاک دیگر مجاز است، به کافه‌ها می‌روند و به سلامتی بانی عید پاک آبجو می نوشند!