طنين سمفونى مولانا در جشنواره "موسيقى شرقى" شهر اوسنابروك

امسال چهارمین دوره جشنواره موسيقى شرقى در روز ۱۹ سپتامبر با اجرای آثاری از آهنگسازان شرقی، از جمله نادر مشایخی و با همکاری ارکستر رادیویی مونیخ افتتاح مى‌شود. میشائل درایر، مدیر این فستیوال که تا به حال سفرهای متعددی به کشورهای خاورمیانه از جمله ایران داشته است درباره موضوع محوری این دوره جشنواره مى‌گويد: «برخى از برنامه‌های فستیوال به دمشق اختصاص دارد که امسال، پایتخت فرهنگی جهان عرب است. ما با دمشق همکاری رسمی داریم و گروه‌ها و هنرمندانى که در این چارچوب روی صحنه می‌روند، سبکهای مختلفی را در جشنواره اوسنابروک ارائه می‌کنند، از موسیقی سنتی گرفته تا گروه بزرگ جاز سوريه.»

سال ۲۰۰۶، ارکستر سمفونیک تهران مهمان شهر اوسنابروک بود و سال گذشته هم ارکستر سمفونیک شهر اوسنابروک برای اجرای برنامه در تالار وحدت تهران، به ایران رفت.

با نگاه كردن به بروشور برنامه‌ها نام سمفونى مولانا به رهبرى نادر مشايخى و آواز سالار عقيلى به چشم مى‌خورد كه افتتاح كننده جشنواره است. میشائل درایر در اين‌باره مى‌گويد: «در جشنواره امسال برای اولین بار سمفونی مولانا ساخته نادر مشایخی اجرا می‌شود. این اثر در واقع قرار بود سال گذشته به مناسبت هشتصدمین سالگرد تولد مولانا در تهران اجرا شود، اما مسئولين ناظر چندان با این کار راضی نبودند. به همین خاطر هم تصمیم گرفتیم که این اثر در جشنواره امسال به روى صحنه رود. پروژه سال گذشته، یعنی بردن ارکستر سمفونیک اوسنابروک به تهران کار بسيار دشوارى بود، چون ما خودمان، خودمان را دعوت کرده بودیم، به همین خاطر هم با مخالفتهای زیادی روبرو شدیم. باید کل برنامه را ارائه می‌کردیم تا ممیزی شود. در آن دوره درگیری داخلی بین وزارت ارشاد و نادر مشایخی، رهبر ارکستر سمفونیک تهران حاکم بود. من فکر می‌کنم که سفر ما به تهران درست در بحبوحه این اختلافات بود و به همین خاطر هم به ما گفته شد که سمفونی مولانا نمی‌تواند اجرا شود.»

جشنواره‌اى براى زدودن بيگانگى‌هاى فرهنگى

از عمر جشنواره موسیقی شرقی اوسنابروک چهار سال می‌گذرد و با توجه به پروژه‌های عظیم و موفقیتهای درخور توجهی که این جشنواره کسب کرده است، در هر دوره بر اعتبار آن نيز افزوده شده است. این جشنواره همانند پلی است ميان شرق و غرب و محفلى برای عرضه طیف گسترده‌اى از موسیقی شرقی که سبكهاى مختلف از سمفونى گرفته تا موسيقى سنتى و موسيقى جاز، راك و آوانگارد را در بر می‌گيرد.

معرفی همین دنیای رنگارنگ یکی از انگیزه‌های میشائل درایر، مدیر جشنواره برای به راه انداختن آن بوده است: «من خودم موزیسین هستم و خیلی از دوستان و آشنايانم هم همينطور. برای من خیلی عجیب بود که ما آشنایی و آگاهی کمی از موسیقی کشورهای عربی و ایران داریم. مثلا اگر شما از یک موسیقیدان در آلمان بپرسید که آیا در سوریه، موسیقی آوانگارد وجود دارد، یا چه فضا و سبکهای موسیقی در ایران هستند، جوابی نمی‌گیريد و این خیلی غم‌انگیز است، چون هرچه كه باشد، منطقه خاورمیانه از لحاظ فرهنگی یکی از پرهیجان‌ترین و جذاب‌ترین مناطق دنیاست. ما هر شب می‌توانیم پای تلویزیون بشینیم و تصاویر وحشتناکی از مشکلات و معضلات سیاسی این منطقه را ببینیم، اما از لحاظ فرهنگی، هیچ تبادلی در کار نیست. به همین خاطر هم سفرهای متعددی به کشورهای منطقه انجام دادم و با هنرمندها و موزیسین‌های زیادی آشنا شدم. به نظر من خیلی مهم است که هنرمندهای شرق وغرب با هم آشنا شوند و ارتباط برقرار کنند، زيرا آن چیزی که از رسانه‌ها به ما می‌رسد بیشتر این بیگانگی را منتقل می‌کند. آدمها هم معمولا از آن‌ چیزی که نمی‌شناسند، می‌ترسند. در حالیکه به عقیده من، ما آنقدر هم با هم بیگانه نیستیم و آشنایی متقابل و ایجاد چنین جوی، ایده و انگیزه اصلی اين جشنواره بوده است.»

علاوه بر اجراى سمفونى مولانا، اثری از ساعد حداد، آهنگساز معروف اردنی تحت عنوان قطعه فانتزی برای ارکستر و عود و همچنین آثاری از آهنگسازان غربی نيز به اجرا درمی‌آيند.

حضور گروه كيوسك و دش

دومین روز جشنواره "موسيقى شرقى" به موسیقی راک ایرانی اختصاص دارد. برگزارکننده‌های جشنواره در يك همكارى مشترك با بخش فار‌سى دویچه وله توانستند آمدن گروه کیوسک را به اروپا كه بدون شک از محبوبترین و پرنفوذترین گروه‌های راک ایرانی محسوب می‌شود، میسر کنند.

اگرچه چند سالى است كه از عمر گروه کیوسک می‌گذرد و اين گروه تا به حال دو آلبوم منتشر كرده‌اند، اما کنسرتهای كيوسك تا به اينجا در واقع تنها به آمريكاى شمالى محدود بوده‌اند. البته گروه کیوسک در تابستان امسال در استرالیا به روی صحنه رفت، اما با اين حال اين اولين اجراى گروه در اروپا خواهد بود. بابک خیاوچی، از موسسه بم‌آهنگ و گیتاريست كيوسك در اين رابطه مى‌گويد: « براى اينكه كسى ما را تا به حال دعوت نكرده است و خودمان هم آن‌قدر بودجه نداشتيم كه به صورت مستقل كنسرت برگزار كنيم. اما بالاخره يك پايگاهى مثل دويچه وله پيدا شد كه ما را حمايت كرد وگرنه گروه‌هاى كوچكى مثل كيوسك نمى‌توانند تورهاى بزرگ برگزار كنند.»

گروه کیوسک قرار بود پیش از سفر به اروپا، سومین آلبومش را هم منتشر کند و به اصطلاح با توشه پر راهی آلمان شود، اما به دلایل مختلف نتوانست آلبوم را به موقع ببندد. اگر چه در کنسرتهای آلمان، نه فقط ترانه‌های دو آلبوم عشق سرعت و آدم معمولی اجرا خواهند شد، بلکه چند ترانه از آلبوم جدید، از جمله ترانه باغ وحش جهانی نيز به اجرا در خواهند آمد.

آلبوم باغ وحش جهانى هنوز منتشر نشده است، اما خود اعضاى اين گروه از جمله آرش سبحانی خواننده کیوسک، از حاصل کار راضی است و اعتقاد دارد که گروه توانسته قدم بزرگی را بردارد و به مرور زمان خودش را از تاثیر اسطوره‌های بزرگ راک، از جمله گروه معروف دایر استریتز رها کند: « من فكر مى‌كنم كه در آلبوم جديد تنها يك آهنگ باشد كه بتوان به قول دوستان انگ داير استريتى را به آن زد! اما تهيه‌كننده‌اى كه ما در اين آلبوم داشتيم خيلى از لحاظ اينكه صداى ما عوض شود، به ما كمك كرد و هم اينكه ما را به سمت اين هل داد كه مرزهاي خودمان را بشكنيم و خودش هم صداهايى در سرش بود كه خوب توانست آن‌ها را از ما بگيرد. هر آهنگى كه تمام مى‌شد، با آن آهنگى كه من از روز اول در سرم بود، فرق داشت. خيلى هيجان‌زده هستم كه ببينم واكنش مردم چه‌گونه خواهد بود، چون خيلى متفاوت است. از خيلى جهات كار نويى است، چه از لحاظ صدا و چه تكنيك كه خيلى خيلى درجه يك شده است و من از اين بابت خيلى راضى هستم. رميكس‌ها را هر چه قدر كه گوش مى‌كنم كمتر درشان سوتى مى‌بينم، يعنى خودم احساس مى‌كنم كه چند چيزى دارم كه به شخصه از آنها راضى هستم. حالا نمى‌خواهم كه از خودم تعريف كنم، اما يكى، دوتا تكه دارم كه خيلى حال مى‌كنم كه توانستم آنها را بيان كنم، سياسى يا اجتماعى نيستند، ولى احساس مى‌كنم كه به يك پختگى از لحاظ كلامى رسيده است. فكر مى‌كنم كه خيلى قدم بزرگترى است از عشق سرعت و آدم معمولى. يعنى اگر آنجا پنجاه متر رفته بوديم جلو، اين‌بار فكر مى‌كنم صد وپنجاه متر جلو رفتيم.»

پیش از کنسرت گروه کیوسک در جشنواره موسيقى شرقى، گروه دش (Dash) به روی صحنه می‌رود که سعی کرده موسیقی راک را با اشعار کلاسیک فارسی پیوند بزند.

دمشق مهمان اوسنابروك

از آنجایی که امسال دمشق، پایتخت فرهنگی جهان عرب است، برگزارکنندگان جشنواره موسیقی شرقی اوسنابروک هم تصمیم گرفته‌اند جایگاه مهمی را در این دوره به دمشق و هنرمندان سوری اختصاص دهند. یکی از کنسرتهای جذاب امسال، برنامه گروه بزرگ جاز سوریه است که در واقع یگانه گروه بزرگ جهان عرب در این سبک محسوب می‌شود. این گروه از هنرمندان موسیقی سنتی عرب و جوانهای با استعدادى‌ تشكيل شده است که در سبک جاز فعالیت مى‌كنند و به زيبايى سازهای سنتی مثل عود، قانون و نی را با سازهای غربی همچون گیتار، پیانو و درامز پيوند داده‌اند.

یکی ديگر از برنامه‌های جشنواره امسال به نوری اسکندر اختصاص دارد که مهمترین آهنگساز معاصر سوریه محسوب می‌شود. در این جشنواره ضمن معرفی زندگی و آثار این هنرمند، قرار است قطعاتی از ساخته‌هاى وى، از جمله قطعه‌ای برای عود و ویلون سل به اجرا در بیايد.

گروه وجوه هم یکی دیگر از گروه‌های سوریه است که در جشنواره امسال شرکت دارد. این گروه که در سبک موسیقی سنتی عربی فعالیت مى‌‌كند، از موزسین‌ها و نوازندگان جوانی تشکیل می‌شود که از نقاط مختلف سوریه می‌آيند و به این ترتیب چهره‌ها یا به عبارتى وجوه مختلف این کشور را از لحاظ صوتی به گوش تماشاگران مى‌رسانند.

یکی از روزهای این جشنواره دو هفته‌ای، به سینمای سوریه اختصاص دارد و قرار است چند فیلم مهم تاریخ سینمای این کشور اکران شود. در هفته دوم (۲ اکتبر) فیلمی مستند نمایش داده خواهد شد، ساخته فرانک شفر و امیر حسین آهویی که همکاری ارکستر سمفونیک شهرهای تهران و اوسنابروک را به تصویر می‌کشد.

در كنار اجراهاى متعدد موسيقى و نمايش فيلم، میزگردهایی هم برگزار مى‌شوند كه در آن موضوعات مختلفى از جمله موسیقی زیرزمینی در ايران مورد بررسى قرار مى‌گيرند. در یک نشست دیگر هم به موضوع موسیقی در اسلام پرداخته خواهد شد.

یکی از کنسرتهای جالب توجه که پایان‌بخش این جشنواره است، اجرای مصائب یوحنا، ساخته یوهان سباستیان باخ توسط ارکستر مجلسی تهران و اوسنابروک است که در آن نوازندگان آلمانی و ایرانی در کنار هم قرار می‌گیرند.

جشنواره اوسنابروک در روز ۱۹ سپتامبر شروع می‌شود و ۵ اکتبر هم به پایان می‌رسد.