"شرایط منطقه ایجاب می‌کند که توافق اتمی حاصل شود"
۱۳۹۴ فروردین ۲۷, پنجشنبه
کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز سه‌شنبه (۱۴ آوریل/ ۲۵ فروردین) طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن کنگره از قدرت لازم برای تایید یا رد توافق نهایی اتمی با ایران بهره‌مند خواهد شد. این طرح برای اجرایی شدن باید به تصویب اکثریت نمایندگان کنگره برسد. حتی در آن صورت هم اگر تعداد نمایندگان موافق با طرح از دو سوم کل نمایندگان کمتر باشد، رئیس جمهور می‌تواند آن را وتو کند.
با این حال و با وجود این‌که موانع زیادی بر سر راه اجرایی شدن این طرح حتی در صورت تصویب آن وجود دارد، نگرانی‌ها درباره آن شروع شده است. آیا این طرح می‌تواند بر مذاکرات اتمی ایران سایه افکند؟ آیا ممکن است راه حصول توافق نهایی را مشکل کند؟ مقامات جمهوری اسلامی ایران چه واکنشی در برابر تصویب احتمالی این طرح نشان خواهند داد؟
مهران براتی، تحلیلگر سیاسی مقیم برلین می‌گوید این طرح در صورت تصویب می‌تواند بر تحریم‌هایی که از سوی کنگره آمریکا علیه ایران تصویب شده تاثیر بگذارد و لغو آن‌ها را مشکل کند.
وی اما اضافه می‌کند که راه‌هایی برای هرچه سخت‌تر شدن اجرای این طرح وجود دارد از جمله وتوی رئیس جمهور و یا ارجاع شکایت در صورت بالا گرفتن اختلاف بین کنگره و دولت به دادگاه عالی آمریکا.
به نظر آقای براتی، درخواست نمایندگان مجلس ایران از دولت برای انتشار فکت‌شیت ایران، بیشتر از طرح سنای آمریکا می‌تواند به روند مذاکرات اتمی ضربه بزند، چرا که به گفته او فکت‌شیت هیچ سندیتی ندارد و در حقیقت یادداشت‌هایی است که دو طرف با استنباط خودشان از مذاکرات برداشته‌اند و به همین دلیل انتشار آن می‌تواند ضربه زننده باشد.
۲۲۰ نماینده مجلس ایران هفته گذشته در نامه‌ای از رئیس جمهور خواستند تا فکت شیت مربوط به مذاکرات لوزان را منتشر کند.
"در لوزان توافقی امضا نشده"
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفته که دولت در حال بررسی لایحه سنای آمریکاست و اگر این لایحه ناقض تفاهم لوزان و یا ژنو (۲۰۱۳) باشد می‌تواند تبعاتی برای مذاکرات اتمی داشته باشد.
آقای براتی اما می‌گوید: «در لوزان و پیش از آن در ژنو خوشبختانه یا متاسفانه معاهده‌ای امضا نشده است و تنها توافق شفاهی شده و از روی آن پروتکلی برداشته شده و این پروتکل به عنوان بیانیه مطبوعاتی گروه پنج به علاوه یک و ایران در لوزان خوانده شده است. این پروتکل سندیت اجرایی به عنوان یک معاهده بین‌المللی ندارد. به همین دلیل هم ظریف نمی‌تواند به آن استناد کند، نه به لوزان و نه به ژنو».
اقدام مشابه مجلس ایران
اسماعیل کوثری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، با اشاره به طرح جدید سنای آمریکا گفته است: «قانون اساسی جمهوری اسلامی تصویب موافقت‌نامه‌ها و عهدنامه‌های بین‌المللی را از وظایف مجلس شورای اسلامی برشمرده، لذا مجلس روی این موضوع حساس است و آن را دنبال می‌کند و دولت هم نمی‌تواند از این موضوع تخلف کند.»
به گفته این نماینده مجلس، روحانی و ظریف هم با این موضوع موافقند. مهران براتی اما می‌گوید چنین چیزی در قانون اساسی ایران پیش‌بینی نشده است: «در قانون اساسی ایران پیش‌بینی نشده که معاهدات بین‌المللی با کشورهای ثالث باید حتما به تایید مجلس برسد، اما در این مورد مشخص یک بخشی هست که مربوط به پروتکل الحاقی است. پذیرش پروتکل الحاقی از طرف دولت ایران این امکان را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌دهد که بدون هیچ محدودیتی به هرجای ممکن سر بزند و هرنوع کنترلی را که مایل است انجام دهد. این مسئله در مورد ایران اینطور هست که قاعدتا چنین پروتکلی را اگر دولت بپذیرد جنبه قانونی آن از زمانی است که در مجلس تصویب شود. و اتفاقا ظریف و روحانی می‌خواهند که این مسئله به تصویب مجلس برسد تا مرتبا مشکل پیش نیاید.»
"توافق حاصل می‌شود"
با وجود همه این "کارشکنی‌ها" و سخت‌گیری‌هایی که از سوی سنای آمریکا و مجلس ایران بر سر راه توافق اتمی ایران صورت می‌گیرد، مهران براتی معتقد است به دلیل شرایط نابسامان و پرتنش منطقه، به نفع همه است که این توافق صورت بگیرد و به همین دلیل هم این توافق حاصل خواهد شد.
او می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم که این توافق‌نامه حالا به هر شکل یا به صورت قانون بین‌المللی یا هر شکل دیگر بتواند به کلی زیر سئوال برود، چون شرایط منطقه‌بسیار پرتنش است و ایمنی و ثبات آنچنان در این منطقه شکننده است که اگر کشورهای پنج به علاوه یک و ایران به نتیجه نرسند، یک کانون التهاب و شورش جدیدی در این منطقه ایجاد می‌شود و در کشورهایی که الان هم چنین شرایطی دارند وضع بدتر می‌شود. این را کنگره آمریکا هم می‌داند و احتمالا کنگره هم چانه‌زنی‌هایی در مورد چگونگی تحریم‌ها و سطح آن‌ها خواهد داشت اما در نهایت برداشت من این نیست که کار به شکست بخورد.»