سیل پاکستان: فاجعه طبیعی با پیامدهای سیاسی

باران‌های بی‌وقفه، فرو ریختن سدها، شسته شدن کناره رودخانه‌ها، جاده‌ها و روستاها و کشتزارها را زیر آب غرق کرده است. با ادامه باران و گسترش دامنه سیلاب، بر انبوه آوارگان و فراریان از خشم طبیعت اضافه می‌شود. آنها همه چیز خود را از دست داده‌اند و چشم به راه نجات و یاری هستند. به علاوه در کشوری که اقتصاد آن تا حد زیادی به کشاورزی وابسته است، از نابودی وسیع کشتزارها و مزارع خبر می‌رسد.

سازمان‌های امداد ملی و بین‌المللی کمک به سیل‌زدگان را شروع کرده‌اند، اما دایره تقاضا و نیازها مدام فراخ‌تر می‌شود. با گسترش سیلاب، شهرها و روستاهای بیشتری زیر آب می‌روند و شمار مردم فراری لحظه به لحظه بیشتر می‌شود. در دره پنجاب و استان سند، شهرهای میلیونی در معرض سیل قرار دارند.

بنا به تخمین سازمان‌های امداد، شمار آوارگان به زودی از ۶ میلیون نفر فراتر می‌رود. همه آنها به کمک نیاز دارند، اما واقعیت تلخ این است که بسیاری از آنها به طور کامل در محاصره سیلاب قرار گرفته‌اند و هیچ امدادی به آنها دسترس نخواهد داشت.

سازمان‌های امداد هشدار می‌دهند: مرداب‌ها و تالاب‌ها مکانی مناسب برای رشد آفت‌ها و بیماری‌های مسری هستند. تا کنون مواردی از وبا، مالاریا و حصبه گزارش شده است. به دنبال سیلاب، اینک بیماری‌های واگیردار هستند که زندگی مردم پاکستان را تهدید می‌کنند.

کارشناسان سازمان ملل نگران هستند که در ده روز آینده "موج دوم مرگ و میر" فرا می‌رسد.

در سیلی که گفته می‌شود با این شدت در تاریخ پاکستان بی‌سابقه بوده، آمار تلفات متفاوت ذکر شده است، اما در هرحال حدود ۱۵۰۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند. حدود ۱۴ میلیون نفر از سیل آسیب دیده‌اند که ۶ میلیون نفر از آنها کودکان هستند. حدود ۶ میلیون نفر به کمک فوری نیاز دارند. صلیب سرخ بین‌المللی در کنار بسیاری از سازمان‌های امداد یاری به قربانیان را شروع کرده‌اند.

رقابت‌های تلخ سیاسی

دو هفته پیش، در زمان سرازیر شدن سیل آصف علی زرداری، رئیس جمهور پاکستان در سفر اروپا به سر می‌برد. او روز سه‌شنبه (۱۰ اوت) به کشور برگشت و دو روز بعد، پنجشنبه ۱۲ اوت، برای اولین بار از مناطق سیلزده بازدید به عمل آورد. محافل سیاسی و رسانه‌های جمعی از او انتقاد می‌کنند که بدون توجه به فاجعه‌ای که در کشور جریان داشت، با خیال آسوده در کشورهای اروپایی جولان می‌داد! خود او در گفتگو با خبرگزاری‌ها گفته است که در اروپا مشغول "تفریح" نبوده، بلکه در جستجوی کمک‌های واقعی برای مردم محروم و درمانده بوده است.

جبهه اصلی "مبارزه با تروریسم"

در غرب رسانه‌های جمعی شکوه می‌کنند که سیل پاکستان آن گونه که باید و شاید توجه افکار عمومی را جلب نکرده، و در نتیجه با همدلی و یاوری شایسته روبرو نشده است. اعانه‌ها و یاری‌های انسانی تا کنون بسیار کمتر از حد انتظار بوده است.‌ شاید پاکستان تنها به خاطر "مبارزه با تروریسم" در مرکز توجه جهانیان قرار داشته، و کسی انتظار نداشته که این کشور با فاجعه‌ای طبیعی روبرو شود، و به خاطر مشکلی حیاتی به یاری جامعه جهانی نیاز داشته باشد.

از بی‌تفاوتی جامعه جهانی یا غفلت زمامداران پاکستان، بی‌تردید مردم این کشور به شدت آسیب می‌بینند، اما برای نیروهای بنیادگرا، به ویژه اسلامگرایان وابسته به طالبان نفع فراوان دارد. آنها وانمود می‌کنند که یاوران واقعی مردم هستند و در مخاطرات و سختی‌ها به دادشان می‌رسند. آنها نه تنها به گونه‌ای نمایان در عملیات امداد شرکت دارند، بلکه از هر فرصتی برای تبلیغ اهداف خود استفاده می‌کنند.

هنگامی که ایالات متحده اعلام کرد که مبلغ ۱۵ میلیون یورو (حدود ۲۵ میلیون دلار) کمک فوری به سیل‌زدگان اختصاص می دهد، گروه طالبان اعلام آمادگی کردند که اگر دولت این کمک نقدی را رد کند، آنها حاضرند این مبلغ را در اختیار دولت قرار دهند. کارشناسان سیاسی از این که طالبان بتواند چنین مبلغ بالایی فراهم آورد، تردید می‌کنند، اما فعلا فرصت مناسبی برای تبلیغات طالبان پدید آمده است.

اما غیر از عرض اندام بنیادگرایان، حاکمیت سیاسی پاکستان نیز بر اثر فاجعه سیلاب تکان خورده و تحولاتی را انتظار می‌کشد. در شرایطی که رئيس جمهور زرداری در سفر اروپا بود، ارتش به فرماندهی ژنرال اشفق پرویز کیانی از غیبت او حداکثر استفاده را کرد تا خود را یاور واقعی مردم جلوه دهد. سربازان ارتش در عملیات امداد به شکل چشمگیری حضور دارند و ژنرال کیانی در تمام عرصه‌های یاری به آسیب‌دیدگان "پیشقدم" بوده است.

زرداری که در انتخابات سال ۲۰۰۸ به مقام ریاست جمهوری رسید، وضعیتی سست و لرزان داشته و در رقابتی آشکار و پنهان با فرماندهان ارتش، قدرت خود را حفظ کرده است. اما اینک تعادل سیاسی به سود ارتش تغییر می‌کند. ژنرال کیانی، از زمانی که در سال ۲۰۰۷ به جای پرویز مشرف، فرماندهی ستاد ارتش پاکستان را به عهده گرفت، روز به روز موقعیت خود را محکم‌تر کرده است. ایالات متحده از عملکرد او راضی است، و رابرت گیتس، وزیر دفاع از او به خاطر "قاطعیت در مبارزه با طالبان" پشتیبانی می‌کند.

در این میان ایالات متحده میزان کمک‌های خود را تا ۲۷ میلیون یورو و کشورهای اروپایی تا ۴۰ میلیون یورو افزایش داده‌اند. بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، شامگاه شنبه وارد پاکستان می‌شود. هنوز معلوم نیست از ۴۶۰ میلیون دلاری که سازمان ملل برای کمک فوری به پاکستان ضروری دانسته است، چه مقدار به طور واقعی روی میز قرار دارد.