"سودای نسرین"؛ رمانی درباره غربت‌نشینی و سودای بازگشت به وطن
۱۳۹۸ بهمن ۲۱, دوشنبه
"... می‌خوام برم ایران، برای گرفتن پاسپورت چه مدارکی لازم دارم؟ مینا دلش فروریخت. سال‌ها از شنیدن این جمله واهمه داشت. حرف برکه را جدی نگرفت و فکر کرد می‌تواند او را منصرف کند. آن‌وقت با سرعت گفت: حرفش را نزن، به سرت زده، خطرناکه، هزار اتفاق ممکنه بیفته ...»
این جملاتی از رمان "سودای نسرین" بود که ناهید کشاورز در جلسه کتاب‌خوانی‌ای که به تازگی در انتشارات فروغ در شهر کلن برگزار شد، از کتاب تازه‌اش خواند. جملاتی آشنا برای بسیاری از افرادی که کتاب را خوانده یا نخواده‌اند. جملاتی که تقریبا هر ایرانی که فرزندش در خارج از کشور بزرگ شده، دست کم یک بار شنیده است.
رمان "سودای نسرین" در ۱۷۸صفحه با طرح جلدی از همایون فاتح در هر فصل به زندگی یکی از شخصیت‌های داستان می‌پردازد و مخاطب در بخش‌های مختلف کتاب با "نسرین"، "توماس"، "برکه"، "هایده"، "یاسی" ، "مینا" و ... آشنا می‌شود.
ناهید کشاورز، نویسنده رمان "سودای نسرین" از تجربه بیش از ۳۰ سال زندگی خود در خارج از ایران بهره گرفته و با شناخت هر کدام از شخصیت‌های داستان در طول این سال‌ها، یادداشت‌های پراکنده‌ای را جمع آوری و در نهایت "سودای نسرین" را خلق کرده است.
کشاورز در این رمان قصه نسلی را روایت می‌کند که نمی‌تواند از گذشته به آسانی دست بکشد. نسلی که گذشته‌اش هیچ ارتباطی با کشوری که در حال حاضر در آن زندگی می‌کند، ندارد. این موضوع کار نویسنده را دشوار کرده چرا که باید در ابتدا خودش را به عنوان "مهاجر" بشناسد و در مرحله بعد گذشته و حال زندگی شخصیت‌های داستانش را کنکاش کند.
نویسنده رمان "سودای نسرین" در جلسه کتاب‌خوانی‌اش گفت: «من ۲۰ سال پیش شهامت نوشتن این رمان را نداشتم. چرا که برای مثال من هنوز جزئیاتی از زندگی یکی از شخصیت‌های رمان به نام توماس را نمی‌دانستم. نمی‌دانستم زندگی یک زن ایرانی با مردی آلمانی چگونه است؟ به زمان نیاز داشتم تا شخصیت‌های رمانم را کامل بشناسم.»
انقلاب و تبعید، نقطه اشتراک شخصیت‌های رمان "سودای نسرین"
بخش عمده رمان ناهید کشاورز به داستان زندگی زنانی می‌پردازد که بعضا برخلاف ظاهری استوار و محکم، از موضوعات آشنایی رنج می‌برند. نویسنده در خلق و توصیف بسیاری از شخصیت‌ها توانسته موفق عمل کند.
برخلاف اینکه ناهید کشاورز، تازه‌ترین کتاب خود را رمانی "زنانه" نمی‌داند اما بیشتر مخاطبان او دست کم در جلسه کتاب‌خوانی‌ای که در شهر کلن برگزار شد، زنان بودند.
ناهید کشاورز با بیان اینکه امیدوار است رمانش همان‌قدر که خوانندگان زن داشته، مردان را هم جذب کند، می‌گوید: «تصمیم من این نبود که یک کتاب زنانه بنویسم. در این کتاب اهمیت شخصیت‌های مرد برایم کمتر از زنان نبود.»
علاوه بر برجسته بودن زنان در تازه‌ترین کتاب ناهید کشاورز، انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ و به دنبال آن پناهنده شدن و زندگی در تبعید در تمامی صفحات کتاب نقش پررنگی ایفا می‌کند.
نویسنده معتقد است، نقطه اشتراک تمام شخصیت‌های کتاب انقلاب است که زندگی‌شان از آن متاثر شده، همانگونه که زندگی نویسنده کتاب هم از این روایت جدا نیست اما آیا نویسندگان در تبعید تا همیشه در زیر سایه ادبیات در تبعید خواهند نوشت؟
ناهید کشاورز می‌گوید: «من چاره دیگه‌ای ندارم. من در تبعید می‌نویسم. تمام آدم‌هایی که با آنها ارتباط دارم و از آنها می‌نویسم، پناهندگانی هستند که در تبعید هستند و یا مهاجرانی که شاید با تصمیم خود در خارج از ایران زندگی می‌کنند اما باز هم سال‌هاست تجربه زندگی در ایران را نداشته‌اند. از آنجا که من ارتباط مستقیمی با ایران ندارم، طبعا نمی‌توانم ازفضای آنجا بنویسم و به همین خاطر خودم را یک نویسنده تبعیدی می‌دانم.»
هر سه کتاب ناهید کشاورز، دو مجموعه از داستان‌های کوتاه به نام "کافه پناهنده‌ها" و "میان دو تاریکی" و نخستین رمان او "سودای نسرین" در خارج از کشور منتشر شده‌اند.
برخی از نویسندگان ایرانی خارج از کشور معتقدند، ادبیات تبعید روز به روز شکوفاتر و فراگیرتر شده و این شکوفایی بسیار مدیون خلق آثار ادبی از سوی نویسندگان و شاعران صاحب‌نام و معتبری است که در برهه‌های مختلف مجبور به ترک وطن شده‌اند.
ناهید کشاورز هم معتقد است، نویسندگان در تبعید بدون شک نقش به‌سزایی در ادبیات ایفا می‌کنند اما مشکلات جدی در ادبیات تبعید وجود دارد و آن فقدان نقد جدی و نگاه جدی به آثاری است که تولید می‌شوند.
نقش پررنگ زنان در ادبیات تبعید
فارغ از فقدان منتقدان جدی که آثاری که در خارج از ایران نوشته و منتشر می‌شوند را به بررسی بگیرند اما نباید نقش مهم ناشرانی که دست به انتشار این آثار می‌زنند را فراموش کرد.
انتشارات فروغ در شهر کلن آلمان در سال ١٩٩٨ (۱۳۷۷) پایه‌گذاری شد. طی دو دهه فعالیت، این موسسه تبدیل به یکی از مراکز مهم انتشار آثار نویسندگان، پژوهشگران و مترجمان نامدار ایرانی در زمینه‌های گوناگون شده است. در ماه‌های گذشته انتشارات فروغ در شهر کلن بخش قابل توجهی از آثاری را که منتشر کرده مربوط به نویسندگان و مترجمان زن و یا پژوهش‌هایی در حوزه زنان بوده است.