سفر احمدی‌نژاد به ترکمنستان و قرقیزستان
۱۳۸۶ مرداد ۲۴, چهارشنبه
سفر کوتاه محمود احمدی‌نژاد به ترکمنستان که عصر روز سه‌شنبه، ۱۴ اوت، آغاز شده بود، ظهر روز چهارشنبه ۱۵ اوت پایان یافت و وی از عشق‌آباد راهی بیشکک، پایتخت قرقیزستان شد.
این سفر پاسخی بود به دیدارخردادماه قربانعلی بردی محمد اف، رئیس جمهور ترکمنستان به ایران. بردی محمد اف پس از به قدرت رسیدن در سال گذشته، سفر خارجی اول و دوم خود را به روسیه و قزاقستان انجام داد و در سومین سفر راهی ایران شد که این خود نشاندهنده وزن و سهمی است که ترکمنستان برای مناسبات با همسایه جنوبی خود قائل است. سفرهای مکرر مقامات جمهوری اسلامی به ترکمنستان نیز حاکی از توجه ویژه تهران به این کشور آسیای میانه است.
مناسباتی رو به گسترش
مناسبات میان ترکمنستان و ایران که ۱۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارند از زمان ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی رو به گرمی رفته، گسترش یافته و در تمامی سال‌های گذشته کمتر از چالش‌های سیاست خارجی ایران در عرصه بین‌المللی متأثر بوده است.
حجم مبادلات تجاری ایران و ترکمنستان در سال ۲۰۰۶ به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بالغ شده است. شمار شرکت‌های ایرانی که در ترکمنستان به فعالیت مشغولند به ۱۲۰ عدد می‌رسد. آنها ۷۰ طرح مختلف را در زمینه‌های اقتصادی و عمرانی در دست اجرا دارند.
ترکمنستان به ایران گاز و برق و برخی محصولات کشاورزی صادر می‌کند و در مقابل از ایران تولیدات فلزی و خانگی و مصالح ساختمانی وارد می‌کند.
ایجاد خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به ایران، ، خط انتقال برق و نیز سد دوستی بر روی رود اترک از جمله پروژه‌های نسبتاَ بزرگی بوده‌اند که هر دو کشور در دهه گذشته مشترکاَ به اجرا درآورده‌اند. اتصال شبکه راه‌آهن ایران به راه آهن ترکمنستان در سال ۱۳۷۵ نیز این امکان را به کشورهای آسیانه میانه داده است که برای ترانزیت کالاهای صادراتی و وادراتی خود از طریق مسیر نسبتاَ کوتاه ایران، به خلیج فارس دسترسی پیدا کنند.
در توافقنامه بزرگی که اخیراَ بین ترکیه و ایران به امضا رصيد، ترکمنستان امکان می‌یابد گازخود را از طریق خط لوله‌ای در خاک ایران به خط لوله گاز ترکیه منتقل و از آنجا به اروپا صادر کند. آمریکا در سال‌های اخیر در تلاش بوده است که مانع ترانزیت نفت و گاز قفقاز و آسیای میانه از خاک ایران و روسیه شود. تمایل ترکمنستان به عقد توافق یادشده و این واقعیت که عشق‌آباد درصدد واگذاری استخراج و صدور بخش بزرگی از گاز خود به شرکت‌های روسی است، تا حدودی مغایر سیاست‌های منطقه‌ای واشنگتن است و شاید همین یکی از علل مناسبات گرم ایران و روسیه با ترکمنستان است.
هم اینک، ایران سالانه در بندر نکا، در ساحل جنوبی خزر، مقادیری نفت از ترکمنستان دریافت می‌کند که آن را در پالایشگاه‌های خود تصفیه می‌کند و بخشی از نیازهای داخلی را پوشش می‌دهد. در عوض حجم مشابهی از نفت خام ایران در جزیره خارک تحویل مشتریان ترکمنستان می‌شود.
گفتگوهای احمدی نژاد در سفر اخیرش به ترکمنستان نیز از جمله بر گسترش مناسبات یادشده متمرکز بود. در پایان این سفر دو روزه، ایران و ترکمنستان یک بیانیه مشترک و ۴ سند همکاری به امضا رساندند که موضوع آنها به توسعه حمل و نقل میان دو کشور، افزایش تجارت و سرمایه گذاری مشترک، همکاری در بخش انرژی و گسترش مناسبات رسانه‌ای برمی‌گردد.
اهداف سفر قرقیزستان
سفر محمود احمدی‌نژاد به قرقیزستان، در اصل برای شرکت در اجلاس سران پیمان شانگهای است. پیمان شانگهای سال ۱۳۷۵ میان ۵ کشور همسایه‌ی چین، قزافستان، روسیه، تاجیکستان و قرقیزستان منعقد شد که هدف از آن حل مسائل مرزی و منطقه‌ای از سوی کشورهای یادشده و ایجاد یک قطب منطقه‌ای در برابر تلاش‌های معطوف به تک‌قطبی‌کردن جهان عنوان شده است. پیمان شانگهای بعدها به سازمان تبدیل شد و ازبکستان را نیز به عضویت پذیرفت.ایران، هند، پاکستان و مغولستان به عنوان ناظر در نشست‌های این سازمان شرکت می‌کنند.
سازمان شانگهای هنوز هم در زمینه نزدیکی و درهم‌‌آمیزی اقتصاد اعضای خود دستاورد قابل اعتنایی نداشته و با توجه به نظام‌های حاکم بر کشورهای عضو، تأمین و گسترش دمکراسی و حقوق بشر هم از راهبردها و محورهای فعالیت آن به شمار نمی‌رود. علاقه جمهوری اسلامی به عضویت کامل در این سازمان، ورای نکات یادشده، با تمایل این حکومت به تشدید همکاری‌های امنیتی با کشورهای عضو و ایجاد یک حاشیه امن‌تر در قبال تهدیدات آمریکا هم بی‌ارتباط شمرده نمی‌شود. کشورهای عضو شانگهای تا کنون در برابر تمایل ایران به عضویت در این سازمان واکنش استقبال‌گونه‌ای نشان نداده‌اند.
در نشست ۱۶ و ۱۷ اوت رهبران سازمان شانگهای در بیشکک، برچیده‌شدن هرچه بیشتر پایگاه‌های آمریکا در کشورهای عضو سازمان، از جمله در قرقیزستان و نیز حصول توافق در مورد حل مشکل انرژی، رفع اختلافات بر سر آب برخی از رودخانه‌های مرزی و نیز اشتراک عمل در تأمین و تبادل اطلاعات منطقه‌ای محورهای اصلی گفتگوها و رایزنی‌ها را تشکیل می‌دهند.