زنان آلمانی: آونگ بین پیشرفت شغلی و بچه‌داری
۱۳۸۷ اردیبهشت ۹, دوشنبه
کارشناسان بر این باورند که به جای افزایش زمان مرخصی و تشویق مادران به در خانه ماندن، باید امکانات نگهداری از کودکان شیرخوار افزایش یابد تا نیازی به در خانه ماندن طولانی مدت مادر نباشد.
۶۲/۲ درصد از زنان آلمان شاغل هستند. این در حالی است که تنها برای ۱۳/۵ درصد از کودکان زیر ۳ سال مهدکودک وجود دارد. البته دولت آلمان برنامه‌ریزی کرده‌است که تا سال ۲۰۱۳ این رقم را به ۳۵ درصد افزایش دهد.
مدت زمان مرخصی بعد از تولد کودک حداکثر ۱۴ ماه است که می‌تواند بین پدر و مادر تقسیم شود و یا اینکه تمام این مدت را یکی از والدین استفاده کنند. میزان حقوق دریافتی در این مدت نیز ۶۷ درصد حقوق خالص ماهیانه است که البته از میزان ۱۸۰۰ یورو بالاتر نمی‌رود. البته لازم به ذکر است که استفاده از مرخصی ۱۴ ماهه با ۶۷ درصد حقوق تنها متعلق به کسانی است که قرارداد ثابت کاری دارند، برای کارمندانی که به صورت آزاد کار کرده و یا قرارداد موقت دارند این مدت بین ۴ تا ۸ هفته متغیر است.
طبق آمار منتشرشده، در سه ماهه آخر سال ۲۰۰۷ تنها ۴ / ۱۲ درصد مردان آلمانی از مرخصی بعد از تولد کودک با ۶۷درصد حقوق، استفاده کرده‌اند. این در حالی است که مثلا در ایسلند ۹۰درصد مردان از مرخصی بعد از تولد بچه حداقل به مدت ۳ ماه، استفاده می‌کنند و شاید همین امر باعث شده که نرخ تولد در ایسلند ۰۸ / ۲ درصد و در آلمان ۴ / ۱ درصد باشد.
به گفته کارشناسان، یکی از مهمترین دلایل پایین بودن نرخ تولد در آلمان، قوانینی است که امکان کار کردن برای مادران را سخت‌تر می‌کند.
یک مادر ۲۹ساله آلمانی در این مورد می‌گوید: «من از زمان بارداری‌ام شروع به جستجو برای پیدا کردن یک جای خالی در مهدکودک‌های مخصوص نوزادان کردم. اما هیچ جایی پیدا نکردم. وقتی دخترم ۹ماهه شد، تصمیم گرفتم به طور نیمه‌وقت به سر کارم برگردم اما هنوز هیچ جای خالی‌ای برای او پیدا نشده بود. بدون کمک پدر و مادرم من نمی‌توانستم کار کنم. به مدت ۷ ماه پدر و مادرم از دخترم نگهداری کردند تا اینکه از طرف یک مهدکودک به ما اطلاع دادند که برای صحبت اولیه به همراه ۳۰ زوج دیگر دعوت شده‌ایم. آنجا ما درست مثل یک مصاحبه استخدامی مورد سؤال و جواب قرار گرفتیم و ۱۰ پدر و مادر از بین ۳۰ زوج انتخاب شدند تا یک روز به طور امتحانی فرزندانشان را به مهدکودک ببرند. بعد از آن روز خوشبختانه دختر ما جزو انتخاب‌شدگان بود».
البته این زوج که هردو مهندس هستند یک بدشانسی مضاعف دارند و آن این است که در مونیخ زندگی می‌کنند. در شهر مونیخ پیدا کردن یک جای خالی در مهدکودک‌های مخصوص کودکان زیر ۳ سال، چیزی نزدیک به غیرممکن است.
علاوه بر مشکلات این چنینی، در آلمان به خصوص در شهرهایی با مردم محافظه‌کارتر، یک دید منفی هم نسبت به مادرانی که فرزندشان را قبل از ۳ سالگی به مهدکودک می‌فرستند وجود دارد. یک مادر بلژیکی در این مورد می‌گوید: «من نمی‌فهمم چرا در آلمان، مادران شاغل از سوی اسقفها، روانشناسان و سیاستمداران سرزنش می‌شوند. مادران باید به احساس خودشان اطمینان کنند چرا که هیچکس بیشتر از آنان به فکر فرزندشان نیست».
این زن ۳۷ ساله بلژیکی که سردبیر یک نشریه است، هردو فرزندش را از ۵/۵ ماهگی به مهد کودک برده. به عقیده او این زمان برای در خانه ماندن او کافی بوده و از آن به بعد او می‌خواسته که کارش را ادامه دهد. کودکان او هم‌اکنون ۳ ساله و ۱۰ ماهه هستند و او می‌گوید که هردو بسیار خوب مهدکودک را پذیرفتند و مربیان مهدکودک نیز آموزش‌های لازم پزشکی و تربیتی را برای نگهداری نوزادان دیده‌اند.
آلمان، ۳۰ سال عقب‌مانده‌تر از کشورهای اروپای شمالی
به عقیده کارشناسان، آلمان در مورد قوانین برابر کاری میان زن و مرد چیزی حدود ۳۰ سال از کشورهای اروپای شمالی عقب‌تر است. بر اساس تحقیق یک متخصص علوم اجتماعی در آلمان، تنها ۴۰ درصد از پسران جوان آلمانی، معتقدند که زنان می‌توانند بین کار بیرون از خانه و داخل خانه تعادل برقرار کرده و از عهده هردو به خوبی برآیند. در مقابل، ۸۰درصد از دختران جوان آلمانی مایلند که هم بیرون از خانه کار کنند و هم خانواده تشکیل دهند. این محقق علوم اجتماعی نتیجه تحقیقش را «فاجعه ۴۰-۸۰» نامیده است.
دکتر گردا نیر (Gerda Neyer) از مؤسسه تحقیقات مردم‌شناسی ماکس پلانک می‌گوید: «در دهه‌های اخیر، نرخ تولد در کشورهای صنعتی پایین آمده اما از دهه ۸۰ میلادی ما می‌بینیم که کشورهایی که امکانات نگهداری از کودکان را بر مبنای برابری زن و مرد در نگهداری از کودک افزایش داده‌اند،کمتر با مشکل پایین بودن نرخ تولد روبرو بوده‌اند».
به عقیده نیر بسیاری از کشورهای شمالی از ۳۰ سال پیش تصمیم گرفتند برابری بین زن و مرد را تقویت کرده و زنان را برای هماهنگ شدن با بازار کار حمایت کنند و هم‌زمان امکانات نگهداری از خردسالان را افزایش دادند. این محقق می‌گوید: «آلمان در این زمینه ۲۰ تا ۳۰ سال عقب‌تر از کشورهای مدرن است».
به عقیده کارشناسان، بالارفتن مدت مرخصی بعد از تولد بچه و درنظر گرفتن آن برای پدران، هم چنین سیستم مالیاتی‌ای که در آن هرچه تعداد بچه بیشتر باشد، خانواده مالیات کمتری را پرداخت می‌کند، قدم‌های خوبی برای آلمان بوده‌اند اما دولت آلمان باید به سمت یک سیاست خانوادگی مدرن پیش برود و در این راه آلمان با مشکلات فرهنگی نیز روبروست. به عنوان مثال کلیسای کاتولیک، جدایی مادر و فرزند از یک سالگی را «غیر انسانی و خلاف کرامت زن» می‌داند.
در فنلاند از ۱۲ سال پیش قانونی به تصویب رسید که به موجب آن دولت موظف است برای هر کودکی که به دنیا می‌آید از بدو تولد تا زمان ورود به مدرسه در ۷ سالگی، امکان پرورش و نگهداری را فراهم کند.
یک مادر ۲۹ ساله فنلاندی که در شهر کوچکی در شمال هلسینکی زندگی می‌کند می‌گوید: «اینجا ۹۶درصد از بچه‌ها به محض تولد، یک جا در مهد کودک دارند و یا یک پرستار در خانه از آنها نگهدری می‌کند و هیچ نیازی هم به نام‌نویسی قبلی و در نوبت ماندن نیست. برای ۴ درصد باقیمانده نیز دولت موظف است تا پیدا شدن یک جای خالی در یک ساختمان دولتی و یا یک خانه اجاره‌شده توسط دولت آنها را جای دهد تا در فرصت مناسب یک پرستار یا یک جای خالی در مهد کودک برای آنها پیدا شود».
از سال ۱۹۸۵ که مرخصی زایمان در آلمان تا ۳سال افزایش یافت، میزان استخدام زنان کاهش پیدا کرده‌است. زنانی که بعد از زایمان ۳ سال در خانه بمانند امکان پیشرفت شغلی شان را از دست می‌دهند. مخالفان این قانون، نام «تله زنان» را بر آن گذاشته‌اند. در حقیقت زنانی که بخواهند با وجود بچه به کار خود ادامه دهند، در آلمان دچار مشکل خواهند بود.
میترا شجاعی / برپایه‌ی گزارشی از هفته‌نامه "اشترن"