روزی که پل هوایی برلین برقرار شد

از دور دست‌ها هم می‌توان هواپیمای "C47" را که بر پیشانی موزه تکنیک در شهر برلین نصب شده دید. این هواپیما نماد دوران عجیبی از تاریخ برلین است. با این هواپیماها، هفتاد سال پیش بعد از پایان جنگ جهانی دوم از روز ۲۴ ژوئن سال ۱۹۴۸ تا روز ۱۲ ماه مه سال ۱۹۴۹ به ساکنان کلان‌شهر برلین کمک‌رسانی شد.

جنگ جهانی دوم که به مرگ میلیون‌ها انسان و ویرانی‌های عظیم انجامید، با تصرف کامل آلمان و سقوط برلین به پایان رسید. آلمان بین چهار کشور پیروز در جنگ تقسیم شد. گرچه برلین هم به چهار بخش تقسیم شده بود، اما این شهر مانند جزیره‌ای در منطقه تحت تسلط ارتش سرخ قرار داشت.

اتحاد جماهیر شوروی در روز ۲۴ ژوئن سال ۱۹۴۸ راه‌های زمینی و آبی منتهی به برلین، پایتخت ویران شده آلمان را مسدود کرد و این شهر عملا در محاصره قرار گرفت. در این شرایط لوسیوس دی کلای، فرماندار نظامی آمریکا در برلین سریعا عکس‌العمل نشان داد و دستور تشکیل پل هوایی برای کمک‌رسانی را در فرودگاه "تمپل هوف" (عکس) صادر کرد.

کمک‌رسانی به دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر ساکنان برلین غربی به مدت ۳۲۲ روز صورت گرفت. بدین منظور سه کریدور هوایی ایجاد شد که هواپیماهای باری از دو مسیر برای رساندن کمک و از مسیر سوم برای بازگشت استفاده می‌کردند. هواپیماها در این مدت با ۲۷۸ هزار مرتبه پرواز دو میلیون و ۳۰۰ هزار تن بار را به برلین رساندند.

دومین فرودگاه مهم برای کمک‌رسانی به برلین در "گاتو" (Gatow) که در محدوده مورد تصرف ارتش بریتانیا قرار داشت، بود. تقریبا ۴۲ درصد فرود هواپیماها در این فرودگاه صورت می‌گرفت. ارسال مواد سوختی و کالاهای دیگر و همچنین جابجایی بیماران و کودکان از این فرودگاه صورت می‌گرفت. این روزها از سالن‌های فرودگاه برای یک نمایشگاه در مورد تاریخ هوانوردی نظامی آلمان استفاده می‌شود.

مسافرانی که از طریق هوایی به برلین سفر می‌کنند، وارد فرودگاه "تگل" (Tegel) می‌شوند. شاید کمتر کسی بداند که تاریخ تاسیس این فرودگاه هم با پل هوایی برلین پیوند خورده است. گرچه ساختمان شش ضلعی ترمینال اصلی در دهه هفتاد میلادی قرن گذشته ساخته شده، اما ساخت فرودگاه به سال ۱۹۴۸ برمی‌گردد.

ساخت فرودگاه تگل در واقع سهم فرانسوی‌ها در تشکیل پل هوایی است. این فرودگاه در منطقه‌ای که تحت تصرف نیروهای فرانسوی قرار داشت ظرف سه ماه در پائیز سال ۱۹۴۸ تاسیس شد. باند دو نیم کیلومتری فرودگاه در آن زمان طولانی‌ترین باند اروپا محسوب می‌شد. برای ساخت فرودگاه، ۱۹ هزار سرباز بریتانیایی که نیمی‌از آن‌ها زن بودند به کمک فرانسوی‌ها شتافتند. روز ۵ نوامبر کار سومین فرودگاه پل هوایی آغاز شد.

برلینی‌ها هواپیماهایی که کمک می‌رساندند را "کشمش افکن" نام نهاده بودند. خلبان‌های آمریکایی قبل از فرود برای خوشحال کردن کودکانی که انتظار هواپیماها را می‌کشیدند، با چترهای نجات خودساخته‌شان بسته‌های کوچکی را برای آنها پرتاب می‌کردند که اغلب حاوی کشمش، شکلات و آدامس بود.

امروزه می‌توان در موزه متفقین که در محله "دالم" (Dahlem) ساخته شده به اطلاعات و جزئیات بسیاری در مورد پل هوایی برلین دست یافت. محله دالم جزو بخش آمریکایی برلین در دوران بعد از جنگ بود.

در موزه متفقین می‌توان بسته‌های کمکی به شهروندان برلین در دوران پل هوایی را دید. این بسته‌ها حاوی مواد غذایی کنسرو شده، خشکبار، شیرخشک و قهوه بودند. برخی از سازمان‌های امدادرسانی آمریکایی با جمع‌آوری کمک‌های مردمی تا روزی هزار بسته که ارزش محتویات آن ۱۵ دلار بود را به مردم برلین می‌رساندند.

درختان این پارک که در مرکز شهر برلین قرار دارد، بر اثر آتش توپخانه و کاتیوشا یا نابود شده بودند و یا مردم در زمستان سرد از چوب درختان باقی مانده برای گرم‌کردن خود استفاده کرده بودند. باور کردنی نیست و شاید بسیاری ندانند که اولین‌ درختان برای ساختن دوباره این پارک نیز از طریق پل هوایی به برلین برده شد و بازسازی پارک از روز ۱۷ مارس سال ۱۹۴۹ آغاز شد.

ارنست رویتر، شهردار برلین در روز ۹ سپتامبر سال ۱۹۴۸ در حضور ۳۵۰ هزار نفر از ساکنان شهر در مقابل ساختمان ویران شده "رایشتاگ" (محل کنونی پارلمان آلمان) سخنرانی کرد و گفت: «مردم جهان، به این شهر بنگرید و اجازه ندهید شهر به چنگال اتحاد شوروی بیافتد». او همچنین از مردم برلین خواست به مقاومت خود ادامه دهند. دولت اتحاد جماهیر شوروی بالاخره در روز ۱۲ ماه مه سال ۱۹۴۹ به محاصره برلین پایان داد.

در مدتی که پل هوایی برلین در جریان بود ۷۸ خلبان بر اثر سانحه جان خود را از دست دادند. در سال ۱۹۵۱ ساختمان یادبود پل هوایی با نماد سه کریدور آن ساخته شد. برلینی‌ها به این ساختمان یادبود "چنگال گرسنگی" نام نهاده‌اند. کپی این ساختمان یادبود در شهرهای فرانکفورت و سله نیز ساخته شده است. هواپیماها از این شهرها بسوی برلین به پرواز درمی‌آمدند.

آمریکایی‌ها به عنوان نماد دمکراسی، آزادی و مخالفت با دیکتاتوری کمونیستی این "ناقوس آزادی" را در شهرداری محله "شونه‌برگ" برلین نصب کردند که در روز ۲۴ اکتبر سال ۱۹۵۰ توسط لوسیوس دی کلای که به پدر پل هوایی برلین شهرت یافته، افتتاح شد. این ناقوس هر روز راس ساعت ۱۲ به یاد پایان محاصره برلین به صدا درمی‌آید.