روحانی: نباید نقاد را زندانی و آزادی مولف را سلب کرد
۱۳۹۵ اردیبهشت ۱۴, سه‌شنبه
حسن روحانی در مراسم گشایش بیست و نهمین دوره نمایشگاه کتاب تهران بخشی از شعارهای انتخاباتی سال ۹۲ خود را، از جمله درباره کاهش تصدی‌گری دولت در امور فرهنگی، که با گذشت سه سال تحقق پیدا نکرده، تکرار کرد.
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، رئیس جمهور روز سه‌شنبه (۱۴ اردیبهشت/ ۳ مه) گفت: «قدرت یک ملت با خواندن و نوشتن و تالیف است البته در دنیای كتاب همه آن‌هایی كه دست‌اندركار این كار عظیم هستند چه آن‌ها که می‌نویسند و چه آن‌ها كه مترجم هستند از ما پول نمی‌خواهند بلكه از ما آزادی و امنیت می‌خواهند كه باید امنیت و آزادی آن‌ها را تضمین كنیم.»
تحقق برخی از شعارها و وعده‌های روحانی، از جمله تامین امنیت و آزادی اهل قلم فقط به اراده دولت بستگی ندارد و در موارد زیادی نهادهای دیگری مانند قوه قضائیه و نهادهای امنیتی وابسته به سپاه پاسداران نقش مهمی در محدود کردن آزادی شهروندان دارند.
بیشتر بخوانید: روز جهانی آزادی مطبوعات با ۳۷ روزنامه‌نگار زندانی در ایران
شعار و واقعیت "تحمل مخالف"
گشایش نمایشگاه امسال کتاب تهران با روز جهانی آزادی مطبوعات مصادف شده است. نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان گزارشگران بدون مرز به این مناسبت آمار و اطلاعاتی از وضعیت کشورهای مختلف در این زمینه منتشر کرده‌اند.
بر این اساس جمهوری اسلامی با ۳۷ روزنامه‌نگار زندانی یکی از پنج زندان بزرگ جهان برای فعالان رسانه‌ای است و در رده‌‌بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۱۵ از میان ۱۸۰ کشور جهان در جایگاه ۱۶۹ قرار دارد.
رئیس دولت یازدهم با اشاره به سخنان روز گذشته رهبر جمهوری اسلامی در مورد ضرورت "تحمل مخالف" گفت: «نقاد را دستگیر نمی‌كنند، نقاد را به زندان نمی‌برند، نقاد یک نعمت است.»
به گزارش خبرگزاری ایسنا، علی خامنه‌ای ۱۳ اردیبهشت در دیدار با جمعی از معلمان گفته بود: «تحمل مخالف در جامعه نهادینه نشده است زیرا تا فردی مختصر طعنه‌ای می‌زند، با مشت به سینه او کوبیده می‌شود؛ این، یعنی عدم تحمل مخالف.»
این سخنان در حالی ابراز شده که در سال‌های گذشته بسیاری از فعالان سیاسی و حقوق بشری تنها به دلیل انتقاد یا مخالفت با نظرات و تصمیم‌های خامنه‌ای محاکمه و روانه زندان‌ها، یا از حقوق اجتماعی محروم شده‌اند.
بیشتر بخوانید: کاهش ۴۳ درصدی تیراژ کتاب در یک دهه
تصدی‌گری دولت در امور فرهنگی
رئیس جمهور با اشاره به "پیچ و خم"هایی که وزارت ارشاد در برابر نشر کتاب ایجاد کرده خاطر‌نشان کرد که به نظر او تصمیم‌گیری در مورد نشر را باید به صاحب‌نظران این حوزه سپرد و تشخیص این که "كتاب خوب یا بد، كتاب قابل چاپ است یا نیست باید به انجمن نویسندگان و انجمن ناشران واگذار شود".
این طرحی است که در سال ۹۲ نیز مطرح شد اما به دلایلی، از جمله سپردن وظیفه سانسور کتاب به ناشران و ناتوانی دولت برای تضمین امنیت مولفان مورد استقبال قرار نگرفت.
روحانی گفت: «نهادهای مدنی كارشان را دقیق‌تر انجام می‌دهند، آن ناشر به خاطر آبروی خود حواسش را جمع می‌كند اما شما نمی‌گذارید كه ناشر دقت كند، یك كارمند دانشجو تصمیم می‌گیرد، كتاب چاپ شود یا نشود.»
او ضمن مخالفت با مداخله دولت در همه امور فرهنگی افزود: «امروز زمانی است كه باید به مولفان امنیت و آزادی و به ناشران فضای رقابت آزاد و شفاف بدون رانت دهیم تا همه به صحنه بیایند و ما به ناشران و مولفان کمک كنیم.»
بیشتر بخوانید: سرانه مطالعه و "آمارسازی ناشیانه" مسئولان جمهوری اسلامی
امنیت و آزادی؛ ناتوانی دولت
رئیس دولت یازدهم در بخش دیگری از سخنانش کتاب را حاصل "تراوش ذهن، اندیشه، فكر و تجربه یک اندیشمند و دانشمند و متفكر" خواند و تصریح کرد که وضعیت نباید به گونه‌ای باشد که نویسندگان "تا دست به قلم گرفتند صد جای نظارتی به ذهنشان بیاید".
در واقعیت و در عمل تنها بخش کوچکی از این "صد جای نظارتی" در نهادهای زیر نظر قوه مجریه است و دولت توان و امکان کافی برای دخالت در همه بخش‌ها را ندارد.
سابقه برخورد با رسانه‌ها، جلوگیری از اکران فیلم‌ها، نمایش تئاترها یا برگزاری کنسرت‌های موسیقی که در اغلب موارد از نهادهای دولتی مجوز گرفته‌اند بیانگر وجود نهادها و تشکل‌هایی است که قادرند هر گونه محدودیتی بر شهروندان تحمیل کنند.
حسن روحانی در سخنرانی افتتاحیه نمایشگاه کتاب بر اهمیت گسترش کتاب‌خوانی نیز تاکید کرد و گفت: «ملتی كه با كتاب انس دارد و آشناست قدرت تحلیل، تامل، تعمق و تفكرش در مسایل بیشتر است.»
به رغم این تاکید، از بیش از یک دهه پیش تیراژ کتاب و میزان مطالعه در ایران روندی نزولی را طی می‌کند. شهلا لاهیجی، ناشر، نویسنده و مترجم مدتی پیش با اشاره به وضعیت بحرانی نشر و کتاب‌خوانی در ایران هشدار داده بود: «از جامعه‌ای که کتاب نمی‌خواند باید ترسید.»
نمایشگاه کتاب تهران در سال ۹۵ برای نخستین‌بار در مجموعه تازه تاسیس "شهر آفتاب" برگزار می‌شود که در جنوب پایتخت، نزدیکی "فرودگاه بین‌المللی امام" قرار دارد. این نمایشگاه ۱۵ تا ۲۵ اردیبهشت دایر خواهد بود.