رهبران مادام‌العمر در آسیای مرکزی
۱۳۸۶ خرداد ۸, سه‌شنبه
بر اساس قانون اساسی قزاقستان، نورسلطان نظر بایف، رئیس جمهور این کشور می‌بایست با پایان دوره کنونی ریاست جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۲ از قدرت کناره گیری کند. ولی مجلس قزاقستان قانونی را تصویب کرده است که بر اساس آن رهبر این کشور می‌تواند برای دوره های نامحدودی در مقام خود ابقا شود. این قانون تنها شامل رهبر کنونی قزاقستان خواهد شد و روسای جمهور بعدی فقط می‌توانند دو بار رئیس جمهور شوند.
قزاقستان با مساحتی حدود دو میلیون و هفتصد هزار کیلومتر مربع وسیعترین کشور آسیای مرکزی است و در حاشیه دریای خزر واقع شده است. این کشور حدود پانزده میلیون جمعیت دارد که بیش از ۶۰ درصد آن را قزاق ها، حدود ۳۰ درصد را مهاجران روسی، اکرائینی و آلمانی تشکیل می دهند. زبان رسمی این کشور روسی و قزاقی است.
به گفته امانگلدی آیتالی، نماینده مجلس قزاقستان که طرفدار نظربایف است، کشورش دوران دشواری را سپری می کند و امکان بروز اختلاف شدید میان احزاب و ملت های مختلف ساکن قزاقستان هست: «من فکر می‌کنم که جامعه قزاقستان نیاز به یک رهبر با تجربه و دانا دارد و رهبر کنونی کشور نشان داد که از چنین صفاتی برخوردار است.»
پدیده «مادام العمر» بودن رهبران آسیای مرکزی چیز تازه ای نیست. پیش از این صفرمراد نیازاف، رئیس جمهور سابق ترکمنستان نیز رهبر مادام العمر این کشور به حساب می آمد و لقب «ترکمنباشی» گرفته بود. بنا به گفته کارشناسان محلی، رهبران آسیای مرکزی با زیر پاگذاشتن قوانین و یا با اصلاحیه قانون اساسی زمینه را برای دیکتاتوری آماده می سازند.
احزاب سیاسی مخالف دولت قزاقستان تصمیم پارلمان را مغایر با روند دمکراسی در کشور ارزیابی می کنند.
به نظر مرهاد شریف جان، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی قزاق، مصوبه پارلمان قزاقستان نشانگر بروز دشواری های سیاسی است: «من فکر می کنم که تصویب چنین قوانین نشان می دهد که دولت قزاقستان با دشواری های زیادی مواجه است. از یک طرف نمایندگان مجلس مهلت ریاست جمهوری در کشور را از ۷ سال به ۵ سال تقلیل می‌دهند تا به غرب نشان دهند که آنها طرفدار دمکراسی هستند و از سوی دیگر این قوانین شامل نظربایف نمی‌شود و وی اجازه دارد برای یک دوران نامحدود در مقام خود ابقا شود.»
قزاقستان در میان کشورهای آسیای مرکزی پیشروترین کشور به حساب می‌آید. بدنبال فروش نفت و گاز و همچنین کمک کشورهای غربی این کشور توانست در سال های اخیر رشد اقتصادی فزاینده ای بکند. شرایط مادی زندگی مردم نسبت به گذشته بهتر شده است. مضاف بر آن، رشوه خواری و فساد اداری نیز به شدت گسترش داشته است. بر اساس نوشته روزنامه ودموست، چاپ مسکو ثروت نظربایف حدود ۳ تا ۵ ملیارد دلار برآورد می شود.
اتحادیه اروپا و آلمان از روند دمکراسی در این کشور حمایت می کنند و نظرباف را عامل ثبات در منطقه ارزیابی می کنند.
این کشور به دلیل منابع عظیم نفت، گاز و اورانیوم نظر کشورهای اروپائی و آمریکا را به خود جلب کرده است. قزاقستان پنجمین کشور صادر کننده نفت به آلمان است. پیش از این مقامات آلمانی وعده دادند که از عهده دار شدن ریاست سازمان امنیت و همکاری اروپا توسط قزاقستان در سال ۲۰۰۹ حمایت کنند.
ولی کارشناسان آلمانی اکنون می‌گویند با انتخاب نظربایف به رئیس جمهوری دائم العمر، قزاقستان شانس رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا را از دست خواهد داد.
این کارشناسان همچنین بر این باورند که انتخاب نظربایف به عنوان رئیس جمهور دائم قزاقستان تاثیر نامطلوبی بر آسیای مرکزی خواهد گذاشت و بیم آن می رود که در کشورهای دیگر این منطقه نیز رهبران دائم العمر و «باشی‌های» نوینی پیدا شوند.
طاهر شیرمحمدی