رسالت شوراى حقوق بشر در برابر علامت سئوال
۱۳۸۶ فروردین ۷, سه‌شنبه
آيا اين تصميم، شوراى حقوق بشر را در برخورد با موارد نقض حقوق بشر به نهادى خنثى تبديل نمی‌كند. در اين صورت شوراى حقوق بشر با كميسيونى كه پيش از آن وجود داشت و مورد انتقادات بسيار بود چه تفاوتى خواهد داشت. اين سوالات را دويچه وله با دكتر عبدالكريم لاهيجى حقوقدان و نايب رئيس فدراسيون بين‌المللى جامعه‌های حقوق بشر در میان گذاشته است.
مصاحبه: مریم انصاری
آقای دکتر لاهیجی با منحل‌شدن کمیسیون حقوق بشر و آغاز به کار شورای حقوق بشر امید می‌رفت که کار این شورا موثرتر باشد و برخوردش با نقض حقوق بشر قوی‌تر. اما در آخرین اجلاس‌اش که دیروز بود، ایران و ازبکستان را از فهرست کشورهای تحت نظارتش خارج کرد. چرا؟
عبدالکریم لاهیجی: اجازه بدهید خدمت‌تان عرض کنم که متاسفانه از همان نخستین روزهای تشکیل شورای حقوق بشر جو جهان سومی دوران جنگ سرد بر شورا حاکم شد. به لحاظ اینکه می‌دانید ترکیب شورا بصورتی‌ست که کشورهای جهان سوم یا کشورهای جنوب با تعریفی جدید از شمال و جنوب، در آنجا اکثریت دارند. و متاسفانه با کارنامه‌ی سیاه ایالات متحده آمریکا طی سالهای گذشته، یعنی از ماجرای افغانستان و بعد اشغال عراق، گوانتانامو، ابوغریب و اینها، متاسفانه طی چهار اجلاس شورا، که الان ما در اجلاس چهارم هستیم، هر زمان که مسئله‌ی رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در یک کشوری مطرح شده تمام بلوک کشورهای جنوب به زعامت الجزایر که خودش متاسفانه یک حکومت سیاهکار در زمینه‌ی حقوق بشر است و حتا کشورهایی که دموکراسی‌های نوپا هستند، مثل آفریقای جنوبی، مثل برزیل این مسایل را مطرح کرده‌اند که نه، دیگر به این سیاست یک بام و دو هوا نمی‌توانیم ادامه بدهیم و بنابراین رسیدگی موردی را نسبت به کشورها می‌گذاریم کنار و شورای حقوق بشر باید راجع به سیاست کلی حقوق بشر در دنیا رسیدگی کند.
آیا امکان حضور سازمانهای حقوق بشری در کنار این اجلاس نبود که بتوانند بر کار آن تاثیر بگذارند؟
عبدالکریم لاهیجی: روز جمعه‌ی گذشته در ژنو ما - فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر و دیده‌بان حقوق بشر - درست در سالنی که چسبیده به شورای حقوق بشر است یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک گذاشتیم و آنجا موضوع را عنوان کردیم و گفتیم که اگر شورا به یک چنین بن‌بستی برسد، یعنی که متاسفانه حاصل کار شورا پس از یکسال که از آغاز کارش می‌گذرد، همان خواهد بود که حاصل کار کمیسیون حقوق بشر است.
معنای این بن‌بست چيست، بی‌حاصل شدن کار این شورا؟
عبدالکریم لاهیجی: یعنی متاسفانه از دست‌رفتن آن اصلی که می‌شود گفت فلسفه‌ی وجودی تشکیل شورا بوده، برای اینکه برای تشکیل شورا سازمانهای حقوق بشر در نیویورک فعالیت و کوشش فوق‌العاده کردند، برای اینکه ایالات متحده آمریکا اصلا با تشکیل شورای حقوق بشر مخالف بود. می‌دانید که کاندیدای عضویت در شورا هم نشد.
با توجه به صحبت‌هایی که کردید چه چشم‌اندازی برای کار این شورا یا بهتر بگویم نظارت بر حقوق بشر در کشورهای مختلف وجود دارد؟
عبدالکریم لاهیجی: اولا راه مجمع عمومی همیشه باز است و طی چهارسال گذشته ما از طریق مجمع عمومی توانسته‌ایم درباره‌ی وضعیت حقوق بشر در ایران قطعنامه بگیریم. دوم اینکه می‌دانید یک تعدادی از کشورها عضویت‌شان در شورا برای یکبار بوده، از جمله الجزایر، تونس و مراکش. منظورم این کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه و خاور نزدیک و برخی کشورهای دیگر است. بنابراین در اجلاس پنجم شورا که ماه ژوئن آغاز به کار می‌کند، تعدادی از کشورهای دیگر باید جایگزین این کشورها بشوند. اگر آن کشورها هم متاسفانه در زمینه‌ی کارنامه‌ی حقوق بشری‌شان مثل اسلاف خودشان باشند، یعنی مثلا مصر جانشین الجزایر بشود، خب باید بگویم که بله! شورای حقوق بشر کارنامه‌اش متاسفانه کارنامه‌ی قابل قبولی نخواهد بود و از همان بدو آغاز به کارش به همان بن‌بستی خواهد رسید که کمیسیون رسیده. ولی اگر ترکیب آینده‌ی شورا که در ماه ژوئن آینده قسمتی تغییر خواهد کرد، اجازه بدهد به شورا که به رسالت اصلی‌اش، یعنی رسیدگی وضعیت حقوق بشر در هر کشوری بپردازد، آنزمان می‌شود گفت که شورا در ماههای آینده، اگر در اجلاس ماه ژوئن نه، حداقل در اجلاس سپتامبر ۲۰۰۷ بتواند کار طبیعی و اصلی خودش را از سر بگیرد.